Blokada STIR, a inaczej – blokada rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego, ma na celu przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora bankowego do wyłudzeń skarbowych. W niniejszym artykule omówię zasady działania procedury STIR. Odpowiem m.in. na pytania: Kto dokonuje blokady rachunku bankowego w ramach STIR? Na jaki czas rachunek bankowy podatnika może zostać zablokowany? Czym różni się blokada krótka rachunku bankowego od blokady długiej?
Kto stosuje blokadę rachunku bankowego w ramach procedury STIR?
Blokady rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego dokonuje bank lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa na żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Na podstawie delegacji ustawowej (art. 119zma Ordynacji podatkowej) Minister Finansów wydał rozporządzenie z dnia 28 sierpnia 2020 r. w sprawie upoważnienia innych organów Krajowej Administracji Skarbowej do wykonywania zadań Szefa Krajowej Administracji Skarbowej z zakresu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych, którym upoważnił następujących naczelników urzędów celno-skarbowych do stosowania krótkiej oraz długiej blokady rachunku bankowego STIR:
➤ Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego we Wrocławiu,
➤ Naczelnik Łódzkiego Urzędu Celno-Skarbowego w Łodzi,
➤ Naczelnik Mazowieckiego Urzędu Celno-Skarbowego w Warszawie,
➤ Naczelnik Podlaskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Białymstoku,
➤ Naczelnik Wielkopolskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Poznaniu.
Uchylenie art. 119zma Ordynacji podatkowej
Przepis art. 119zma Ordynacji podatkowej został uchylony z dniem 7 lipca 2022 r. na podstawie art. 7 pkt 11 ustawy z dnia 8 czerwca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową. Zgodnie z art. 28 ust. 2 ustawy nowelizującej dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 86n § 4 i art. 119zma Ordynacji podatkowej zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 11b ust. 1 ustawy zmienianej w art. 15, w zakresie zadań, o których mowa w art. 86g-861a (O.p.). Przytoczony przepis przejściowy ustawy nowelizującej nie zachowuje w mocy rozporządzenia wykonawczego z dnia 28 sierpnia 2020 r. Dotyczy on bowiem tylko “zadań, o których mowa w art. 86g-861a (O.p.)” – czyli zadań związanych z raportowaniem schematów podatkowych i związanego z tymi zadaniami, innego rozporządzenia wykonawczego (zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 21.10.2022 r., III SA/Wa 2206/22).
Krótka oraz długa blokada rachunku STIR
Ze względu na okres trwania blokady oraz przesłanki jej stosowania wyróżniamy krótką oraz długą blokadę rachunku bankowego. Długa blokada rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego może nastąpić po zakończeniu krótkiej blokady i jest niejako jej przedłużeniem. Inne są również przesłanki do stosowania krótkiej oraz długiej blokady rachunku bankowego.
Krótka blokada rachunku bankowego (STIR)
Krótką blokadę rachunku bankowego stosuje bank lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa na żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub upoważniony przez Szefa KAS naczelnik urzędu celno-skarbowego. Może ona trwać maksymalnie 72 godziny. Podatnik nie jest informowany przez bank o jej dokonaniu.
Żądanie blokady rachunku na okres nie dłuższy niż 72 godziny (krótka blokada)
Żądanie krótkiej blokady rachunku bankowego zawiera:
1) oznaczenie numeru rachunku podmiotu kwalifikowanego;
2) okres blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego.
Po otrzymaniu takiego żądania bank lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa odnotowują datę i godzinę jego otrzymania oraz dokonują blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego. Bank nie ocenia zasadności żądania oraz nie weryfikuje, czy przesłanki do dokonania blokady rzeczywiście wystąpiły. Bank lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa nie informują podmiotu kwalifikowanego o blokadzie rachunku.
Krótka blokada rachunku bankowego – stan prawny do 21 sierpnia 2018 r.
W stanie prawnym obowiązującym do 21 sierpnia 2018 r. Szef KAS w celu dokonania blokady krótkiej musiał wydać postanowienie o blokadzie rachunku podmiotu kwalifikowanego na okres nie dłuższy niż 72 godziny. Postanowienie to było doręczane podmiotowi kwalifikowanemu i mogło być przez niego zaskarżone wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Rozpoznanie tego wniosku następowało postanowieniem, które mogło być z kolei zaskarżone do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Krótka blokada rachunku bankowego – stan prawny od 22 sierpnia 2018 r.
W obecnym stanie prawnym (obowiązującym od 22 sierpnia 2018 r.) nie ma możliwości zaskarżenia do sądu administracyjnego postanowienia dotyczącego samoistnej krótkiej blokady rachunku bankowego (a więc takiej, która nie została przedłużona blokadą długą). Wynika to z tego, że postanowienie Szefa KAS o blokadzie krótkiej zastąpiono żądaniem blokady krótkiej kierowanym do banku, które to żądanie nie jest zaskarżalne.
Podstawy do zastosowania krótkiej blokady STIR
Krótkiej blokady rachunku bankowego dokonać można, gdy:
1) podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego,
2) a blokada rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.
Występują więc tutaj dwie przesłanki, które wystąpić muszą razem. Chodzi zatem o sytuację, gdy np. podatnik VAT złożył deklarację w podatku VAT za danym okres rozliczeniowy, w której wykazał nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek bankowy, zaś zwrot w wyniku kontroli podatkowej okazał się nienależny. Oczywiście w chwili skierowania przez Szefa KAS do banku żądania dokonania krótkiej blokady rachunku bankowego, organ ten powinien posiadać informacje uzasadniające (uprawdopodabniające), że podatnik usiłuje wykorzystać rachunek bankowy do wyłudzeń skarbowych.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 20.10.2020 r., III SA/Wa 1608/20:
Możliwość stosowania instytucji blokady rachunku bankowego jest ograniczona czasowo do zdarzeń, które na bieżąco wskazują na możliwość wykorzystywania działalności banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego i właśnie dlatego blokada jest konieczna aby temu przeciwdziałać. Instrument krótkiej blokady rachunku jest przeznaczony do działań bieżących, podejmowanych niejako na “gorącym uczynku”, gdy nie jest (jeszcze) wdrożona żadna podatkowa procedura weryfikacyjna wobec podmiotu kwalifikowanego, a nawet nie ma dość czasu, aby taką procedurę uruchamiać. Zabezpieczenie przedwymiarowe, z uwagi na swój układ procesowy, może tu być w niektórych sytuacjach spóźnione, a więc nieefektywne. Można uznać, że wtedy blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby przeciwdziałać wykorzystaniu działalności banków do celów związanych z wyłudzeniami skarbowymi lub zmierzających do takich wyłudzeń.
Drugim warunkiem, który musi zostać spełniony przy blokadzie krótkiej jest wykazanie niezbędności zastosowania owej blokady w celu udaremnienia wyłudzeniu skarbowemu. Nie jest więc wystarczające samo uprawdopodobnienie, że podatnik ma zamiar wykorzystać działalność bankową do wyłudzeń skarbowych, ale również to, że jedynym sposobem zapobiegnięcia tym wyłudzeniom jest zastosowanie krótkiej blokady rachunku bankowego.
Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 4.6.2020 r., I SA/Po 267/20:
Organ podatkowy musi nie tylko posiadać informacje, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, ale również wykazać, że blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.
Kontrola sądowoadministracyjna krótkiej blokady STIR
Badanie spełnienia przesłanek uzasadniających dokonanie krótkiej blokady rachunku bankowego podlegać będzie kontroli sądu administracyjnego wyłącznie wówczas, gdy po jej zakończeniu dokonana zostanie długa blokada rachunku bankowego. W innym przypadku, a więc gdy krótka blokada nie zostanie przedłużona na dalszy okres, podatnik pozbawiony jest jakiejkolwiek możliwości weryfikacji przez niezawisły sąd zasadności stosowania wobec niego krótkiej blokady rachunku bankowego.
Wyrok NSA z dnia 27 kwietnia 2020 r., I FSK 491/20:
Zgodna z konstytucyjnymi zasadami wykładnia i analiza treści art. 119zv § 1 i art. 119zw § 1 Ordynacji podatkowej prowadzi do wniosku, że przesłanki tzw. krótkiej blokady rachunku podlegają kontroli sądowo-administracyjnej na podstawie art. 134 § 1 w zw. z art. 135 p.p.s.a. w przypadku zaskarżenia postanowienia Szefa KAS w przedmiocie przedłużenia tejże blokady na czas oznaczony.
Wyrok NSA z dnia 3 marca 2020 r., I FSK 1888/19:
Przyjęcie stanowiska o ograniczeniu sądowej kontroli tylko i wyłącznie do «istnienia obawy niewykonania zobowiązania podatkowego i czy to zobowiązanie przekracza równowartość 10.000 euro», prowadziłoby zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego do istotnego naruszenia zasad konstytucyjnych.
Długa blokada rachunku bankowego (STIR)
Długa blokada rachunku bankowego może nastąpić wyłącznie jako przedłużenie dokonanej przed nią blokady krótkiej. Długa blokada rachunku bankowego następuje w drodze postanowienia wydanego przez Szefa KAS lub upoważnionego przez Szefa KAS naczelnika urzędu-celno skarbowego. Blokada długa trwać może maksymalnie 3 miesiące.
Skuteczność długiej blokady STIR
Skuteczność dokonania długiej blokady rachunku bankowego uzależniona jest od przekazania przez Szefa KAS do banku żądania dokonania długiej blokady rachunku bankowego do końca stosowania krótkiej blokady rachunku bankowego, a więc w praktyce w czasie 72 godzin. Niezwłocznie po otrzymaniu od banku informacji o przedłużeniu blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego, Szef KAS doręcza podatnikowi postanowienie o dokonaniu długiej blokady rachunku bankowego.
Postanowienie o długiej blokadzie STIR
Postanowienie o długiej blokadzie rachunku bankowego powinno zawierać:
1) oznaczenie numeru rachunku podmiotu kwalifikowanego;
2) zakres blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego;
3) oznaczenie terminu przedłużenia blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego;
4) uzasadnienie przedłużenia blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego;
5) pouczenie o przepisach prawa.
Przesłanki do dokonania długiej blokady STIR
Uzasadnienie przedłużenia blokady rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego powinno zmierzać do wykazania, że w okolicznościach danej sprawy wystąpiła przesłanka do dokonania długiej blokady rachunku bankowego. Przesłanką tą jest uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10 000 euro.
Postępowanie zażaleniowe w sprawie postanowienia o długiej blokadzie rachunku bankowego
Postanowienie o długiej blokadzie rachunku bankowego jest zaskarżalne zażaleniem do Szefa KAS. Zażalenie jest rozpatrywane niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. W razie przekroczenia 7-dniowego terminu na rozpoznanie zażalenia przez Szefa KAS podatnikowi przysługuje skarga na bezczynność do WSA (zob. np. wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 marca 2019 r., III SAB/Wa 21/19).
Postępowanie zażaleniowe toczy się według zasad właściwych dla postępowania podatkowego. Podatnik może więc w jego trakcie przedstawiać dowody, w tym przede wszystkim dokumenty, wskazujące na to, że nie występuje w jego sprawie uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego.
Wyrok NSA z dnia 27 kwietnia 2020 r., I FSK 335/20:
Zastosowanie tzw. długiej blokady rachunku bankowego powinno zostać poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym w związku z odesłaniem zawartym w art. 119zzb § 4 Ordynacji podatkowej.
Na postanowienie ostateczne Szefa KAS przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rozpatrzenie skargi następuje w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.
- Ewidencja IP Box - 12/04/2023
- Opłata od skargi kasacyjnej do NSA - 27/03/2023
- Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o. - 14/02/2023