Darowizna udziałów w spółce z o.o. jest możliwa zarówno między członkami rodziny, jak i między osobami ze sobą niespokrewnionymi. Ten ostatni przypadek dotyczy np. sytuacji, gdy następuje nieodpłatne przekazanie udziałów partnerce lub partnerowi życiowemu. Na co zwrócić uwagę przed zawarciem umowy darowizny udziałów w spółce z o.o.? Czy darowizna udziałów wymaga formy aktu notarialnego? Jakich formalności muszą dopełnić darczyńca i obdarowany? Wreszcie czy darowizna udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest opodatkowana? Odpowiedzi na te pytania zamieszczamy w poniższym artykule.
Nieodpłatne zbycie udziałów w spółce z o.o.
Jedną z zalet spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest dość duża swoboda zbywania przez wspólników posiadanych przez nich udziałów. Wprawdzie umowa spółki może ograniczać obrót udziałami (będzie o tym jeszcze mowa dalej), lecz nie może go całkowicie zakazać. Mówiąc obrazowo, niedopuszczalne są takie postanowienia umowy spółki z o.o., które faktycznie czynią wspólnika „więźniem” spółki.
Jednocześnie warto zaznaczyć, że zbycie udziałów w spółce może mieć albo charakter odpłatny (np. sprzedaż udziałów, zamiana), albo nieodpłatny. W dalszej części skupimy się wyłącznie na nieodpłatnym przeniesieniu udziałów w spółce z o.o. w drodze darowizny.
Co ważne, wspólnik może podarować innej osobie (obdarowanemu) całość bądź tylko części swoich udziałów. Często darowizna wszystkich udziałów na rzecz dzieci to sposób na przekazanie firmy w ręce kolejnego pokolenia. Natomiast podarowanie jedynie części posiadanych udziałów służyć może np. poszerzeniu grona wspólników o osoby bliskie darczyńcy. Oczywiście możliwa jest również darowizna udziałów między wspólnikami.
Darowizna udziałów w spółce z o.o. krok po kroku
Standardowo darowizna udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga podjęcia następujących kroków:
1) sprawdzenie, czy umowa spółki z o.o. nie ogranicza zbywalności udziałów i w razie potrzeby uzyskanie wymaganych zgód,
2) analiza pod kątem obostrzeń, które mogą wynikać z przepisów prawa,
3) dokonanie wyceny przedmiotu darowizny,
4) zawarcie umowy darowizny udziałów,
5) zawiadomienie spółki o przejściu udziałów na obdarowanego,
6) dokonanie odpowiednich zgłoszeń do KRS oraz Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR),
7) wykonanie obowiązków względem urzędu skarbowego.
Darowizna udziałów w spółce z o.o. a umowa spółki
Przed zawarciem umowy darowizny udziałów ważne jest sprawdzenie treści umowy spółki. Chodzi o ustalenie, czy umowa spółki nie zawiera przypadkiem postanowień ograniczających swobodę zbycia udziałów przez wspólnika.
Zgoda spółki na darowiznę udziałów
Stosunkowo często w umowach spółek z o.o. spotkać można postanowienie uzależniające zbycie udziałów od zgody spółki. W takim przypadku umowa spółki określa zazwyczaj, jaki organ spółki jest uprawniony do wyrażenia zgody oraz w jakim terminie i w jaki sposób powinien to zrobić.
Wyrok Sądu Najwyższego z 7.09.1993 r., II CRN 60/93:
Umowa zbycia udziałów, zawarta bez zezwolenia spółki z o.o. (…), stanowi czynność bezskuteczną, i to zarówno wobec spółki, jak i w stosunkach między stronami. Umowa taka może stać się skuteczna dopiero wtedy, gdy stosowne zezwolenie zostanie udzielone.
Niekiedy bywa tak, że umowa spółki wymaga uzyskania zgody spółki na zbycie udziału, lecz nie wskazuje kto i w jaki sposób jej udziela. Wówczas – zgodnie z Kodeksem spółek handlowych (KSH) – organem uprawnionym do wyrażenia pisemnej zgody będzie zarząd.
Po wejściu w życie tzw. Polskiego Ładu na popularności zyskały powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólników na rzecz spółki z o.o. (art. 176 § 2 KSH). Warto wiedzieć, że zbycie udziału, z którym jest związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych, jest możliwe jedynie za zgodą spółki. Wynika to z art. 176 § 3 KSH. Przy czym umowa spółki może przewidywać inne rozwiązanie. A zatem umowę spółki trzeba przeanalizować także pod tym kątem.
Darowizna udziałów a inne ograniczenia umowne
Poza wymogiem zgody spółki na zbycie udziałów, w umowach spółek pojawiają się czasem także m.in. następujące ograniczenia:
1) prawo pierwszeństwa nabycia udziałów przez innego wspólnika lub wspólników,
2) wskazanie określonych kategorii osób, które mogą być nabywcami udziałów (np. wyłącznie osoby wykonujące konkretny zawód),
3) uzależnienie możliwości zbycia udziału od ziszczenia się wskazanego w umowie spółki warunku lub nadejścia określonego terminu.
Zdarza się też, że źródłem umownych ograniczeń zbycia udziałów jest umowa inwestycyjna lub umowa wspólników (shareholders’ agreement). Mogą one zawierać np. klauzulę lock-up, która zobowiązuje do niezbywania udziałów w określonym czasie. Wprawdzie naruszenie takiej klauzuli nie spowoduje nieważności umowy darowizny, ale może skutkować koniecznością zapłaty kary umownej.
Przed planowaną darowizną udziałów w spółce z o.o. trzeba zatem przejrzeć nie tylko umowę spółki, ale także dodatkowe porozumienia wspólników. W razie jakichkolwiek wątpliwości warto zasięgnąć opinii prawnika. Jako kancelaria prawna zapewniamy pełne wsparcie w tym zakresie. Jeśli potrzebują Państwo doradztwa w związku planowaną darowizną udziałów, zapraszamy do kontaktu.
Darowizna udziałów w spółce z o.o. posiadającej nieruchomość rolną
Warto też wiedzieć, że w pewnych przypadkach darowizna udziałów w spółce z o.o. może podlegać obostrzeniom wynikającym z przepisów prawa. Przykładowo: jeśli spółka jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha, Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa (KOWR) przysługuje prawo złożenia oświadczenia o nabyciu udziałów w takiej spółce. Wynika to z ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.
Nabycie udziałów w spółce z o.o. niezgodnie z przepisami tej ustawy jest nieważne.
Ustawa wymienia jednak kilka sytuacji, w których KOWR nie przysługuje prawo złożenia oświadczenia o nabyciu udziałów. Dotyczy to m.in. zbycia udziałów na rzecz osób bliskich. Osobami bliskimi są małżonkowie, zstępni, wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, pasierbowie, osoby przysposabiające i przysposobione.
Jak podarować udziały w spółce z o.o.?
Darowizna udziałów w spółce z o.o. wymaga zawarcia odpowiedniej umowy między darczyńcą a obdarowanym.
Darowizna udziałów w spółce z o.o. – forma umowy
Kwestia tego, w jakiej formie zawrzeć umowę darowizny udziałów w spółce z o.o., budzi pewne wątpliwości. Czasem można spotkać się z poglądem, że umowa darowizny udziałów wymaga formy aktu notarialnego. Pogląd ten opiera się na brzmieniu art. 890 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
§ 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.
Jednocześnie jednak nie można zapominać o art. 180 KSH określającym formę wymaganą dla zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością:
§ 1. Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
§ 2. W przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.
W praktyce dominuje pogląd, że umowę darowizny udziałów w spółce z o.o. wystarczy zawrzeć w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Z doświadczeń naszej kancelarii wynika, że taka forma jest akceptowana przez sądy. Nie zdarzyło nam się jeszcze, żeby sąd rejestrowy odmówił ujawnienia zmiany wspólnika z tego powodu, że umowę darowizny udziałów zawarto w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (a nie w formie aktu notarialnego).
Oczywiście nie ma przeszkód, aby strony umowy darowizny – z ostrożności – wybrały formę aktu notarialnego. Niemniej w takim przypadku zazwyczaj trzeba liczyć się z wyższymi kosztami. O ile bowiem koszt poświadczenia podpisu przez notariusza wynosi do 300 złotych, o tyle koszt sporządzenia aktu notarialnego zależy od wartości przedmiotu darowizny. Przy znacznej wartości darowanych udziałów taksa notarialna może wynieść kilka tysięcy złotych.
Treść umowy darowizny
Umowa darowizny udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością powinna zawierać co najmniej następujące elementy:
1) oznaczenie stron umowy, czyli darczyńcy i obdarowanego,
2) liczbę darowanych udziałów i wskazanie ich wartości nominalnej oraz opis sposobu uprzywilejowania udziałów (o ile udziały są uprzywilejowane),
3) określenie wartości przedmiotu darowizny – przy czym powinna to być wartość rynkowa (w przeciwnym razie istnieje ryzyko jej zakwestionowania przez urząd skarbowy),
4) wskazanie chwili przejścia udziałów na obdarowanego.
Dodatkowo w treści umowy darowizny mogą znaleźć się oświadczenia i zapewnienia stron. W szczególności mogą to być zapewnienia darczyńcy odnośnie do posiadania tytułu prawnego do udziałów, a także sytuacji samej spółki itp.
Zawiadomienie spółki o przejściu udziałów na obdarowanego
Po podpisaniu umowy darowizny udziałów trzeba zawiadomić zarząd spółki o przeniesieniu udziałów na obdarowanego. Do zawiadomienia należy dołączyć dowód przejścia udziałów, czyli umowę darowizny udziałów.
Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, takie zawiadomienie nie jest jedynie nic nieznaczącą formalnością. Przeciwnie – ma ono doniosłe znaczenie, ponieważ dopiero od chwili otrzymania przez zarząd informacji o przejściu udziałów zmiana wspólnika będzie skuteczna wobec spółki. Dopóki zawiadomienie do zarządu nie dotrze, spółka nie ma podstaw, aby traktować obdarowanego jako wspólnika. A więc to darczyńca (a nie obdarowany) będzie zapraszany na zgromadzenia wspólników. Istotne jest zatem, aby jak najszybciej zawiadomić zarząd spółki o dokonanej darowiźnie udziałów.
Zgłoszenie zmiany wspólnika do KRS i CRBR
Po otrzymaniu zawiadomienia o przejściu udziałów na darczyńcę zarząd powinien dokonać stosownych zmian w księdze udziałów spółki. Następnie w ciągu 7 dni informacje o zmianie w składzie wspólników należy zgłosić do sądu rejestrowego (KRS). Do sądu trzeba też złożyć aktualną listą wspólników. Przy czym ujawnieniu w KRS podlegają wspólnicy posiadający co najmniej 10% kapitału zakładowego.
Obecnie zgłoszeń do KRS dokonuje się elektronicznie za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych. Wymagane zgłoszenie w imieniu spółki może wysłać profesjonalny pełnomocnik (adwokat, radca prawny). Nie ma zatem przeszkód, aby zarząd spółki scedował te formalności na prawnika, udzielając mu odpowiedniego pełnomocnictwa.
Ponadto darowizna udziałów w spółce z o.o. może skutkować koniecznością zaktualizowania danych beneficjentów rzeczywistych w CRBR. Termin na dokonanie aktualizacji wynosi 14 dni (do biegu terminu nie wlicza się sobót i dni ustawowo wolnych od pracy).
Podatek od darowizny udziałów w spółce z o.o.
Co do zasady, z tytułu otrzymania darowizny udziałów w spółce z o.o. obdarowany podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Warto jednak wiedzieć, że skutki podatkowe darowizny udziałów zależą od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym.
Jeśli obdarowany jest małżonkiem, zstępnym, wstępnym, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem lub macochą darczyńcy nieodpłatne przekazanie mu udziałów będzie zwolnione z podatku. Przy czym warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia jej dokonania. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2.
Natomiast w przypadku gdy wspomniane wyżej zwolnienie nie ma zastosowania, wysokość podatku od darowizny zależy od grupy podatkowej, do której należy obdarowany. Na obdarowanym ciąży wówczas obowiązek złożenia do urzędu skarbowego zeznania SD-3. Zeznanie należy wysłać w terminie miesiąca od dnia dokonania darowizny.
Co ważne, zgłoszenia SD-Z2 ani zeznania SD-3 nie trzeba składać, jeśli umowa darowizny udziałów została zawarta w formie aktu notarialnego.
Dodać też należy, że darowizna udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie podlega opodatkowaniu podatkiem PIT. Co do zasady, nie ma również obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), chyba że umowa darowizny przewiduje przejęcie przez obdarowanego długów, ciężarów lub zobowiązań darczyńcy.
Podsumowanie
Choć darowizna udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest bardzo skomplikowaną transakcją, to jednak pamiętać należy o kilku kwestiach. Po pierwsze przed zawarciem umowy darowizny trzeba przejrzeć umowę spółki i porozumienia zawarte z innymi wspólnikami. Następnie – w razie konieczności – należy uzyskać wymagane zgody (np. zgodę zarządu, zgromadzenia wspólników). Nie można też zapomnieć o obostrzeniach, które mogą wynikać z obowiązujących przepisów prawa. Ich naruszenie skutkować może tym, że darowizna będzie nieważna. Wreszcie po przejściu udziałów na obdarowanego trzeba dokonać odpowiednich zawiadomień i zgłoszeń, a także rozliczyć się z urzędem skarbowym.
Nasza kancelaria prawna oferuje kompleksową pomoc prawną przy transakcjach zbywania udziałów i akcji w spółkach (darowizna, sprzedaż). Obsługujemy nie tylko Klientów z Wrocławia i okolic (Wałbrzych, Opole, Legnica), ale z całej Polski. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w związku z darowizną udziałów w spółce, zapraszamy do kontaktu.
✉ mz@szymalazaremba.pl
- Mediacja jako sposób rozwiązania konfliktu wspólników - 12/04/2024
- Uprawnienia kontrolne komandytariusza w spółce komandytowej - 18/03/2024
- Crowdfunding – nowe wymogi i zakazy - 10/11/2023