Zawierając umowę spółki z o.o. z osobą pozostającą w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej warto w umowie spółki zamieścić postanowienie, które zapobiegnie wstąpieniu do spółki małżonka tej osoby. Niestety – jak wynika z mojej praktyki – na etapie zakładania spółki wspólnicy nie zawsze są tego świadomi. Dlatego w dzisiejszym wpisie postaram się wyjaśnić, dlaczego warto ograniczyć lub wyłączyć możliwość wstąpienia do spółki (byłego) małżonka wspólnika, w jaki sposób skutecznie to zrobić oraz jakie będą konsekwencje takiego zastrzeżenia.
Dlaczego warto ograniczyć lub wyłączyć możliwość wstąpienia do spółki małżonka wspólnika
Jeżeli zawieramy umowę spółki z o.o. z osobą pozostającą w związku małżeńskim, która udziały w spółce obejmuje w imieniu własnym, to naszym wspólnikiem stanie się tylko ta osoba, zaś jej małżonek nie uzyska statusu wspólnika. Nie będzie zatem uprawniony do wykonywania praw związanych z udziałami – bez względu na to, czy udziały objęte zostaną za środki z majątku osobistego, czy za środki z majątku wspólnego małżonków.
Pochodzenie środków przeznaczonych na pokrycie wkładu do spółki będzie natomiast istotne z perspektywy stosunków między małżonkami. Mianowicie, jeśli środki na objęcie udziałów w spółce pochodzić będą z majątku osobistego małżonka, to objęte przez tego małżonka udziały przynależeć będą do jego majątku osobistego. Jeżeli natomiast udziały objęte zostaną w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej za środki z majątku wspólnego małżonków, to udziały w spółce także wejdą w skład tego majątku.
W przypadku zatem, gdy zawieramy umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z osobą pozostającą w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, która w imieniu własnym obejmuje udziały w tejże spółce za środki z majątku wspólnego, powstaje szczególna sytuacja: status wspólnika przysługuje tylko tej osobie (a nie obojgu małżonkom), jednak udziały przynależą do majątku wspólnego małżonków.
Z punktu widzenia spółki przynależność udziałów do majątku wspólnego małżonków nie ma znaczenia tak długo, jak długo między małżonkami trwa ustrój wspólności majątkowej. Przynależność ta może jednak okazać się istotna w razie ustania wspólności majątkowej między małżonkami (np. na skutek rozwodu). W takim przypadku istnieje bowiem możliwość, że w wyniku podziału majątku do spółki z o.o. wejdzie małżonek wspólnika, któremu status wspólnika dotychczas nie przysługiwał.
Taka zmiana w składzie osobowym wspólników spółki z o.o. może mieć negatywne konsekwencje dla jej funkcjonowania. Wejście do spółki byłego małżonka wspólnika – w sytuacji, gdy do ustania wspólności majątkowej doszło w wyniku rozwodu – wiąże się z ryzykiem przeniesienia na grunt spółki konfliktów rodzinnych. Nie można wykluczyć, że zgromadzenie wspólników spółki stanie się areną dla rozgrywek personalnych miedzy byłymi małżonkami. Przykładowo były małżonek naszego wspólnika, który w wyniku podziału majątku wstąpi do spółki, może celowo blokować podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwał tylko po to, by w ten sposób odegrać się na byłym współmałżonku.
Nie trzeba chyba przekonywać, że warto zawczasu zabezpieczyć spółkę przed tego rodzaju sytuacją. W tym celu należałoby skorzystać z mechanizmu przewidzianego w Kodeksie spółek handlowych (k.s.h.). Chodzi o wynikającą z art. 1831 k.s.h. możliwość ograniczenia lub wyłączenia wstąpienia do spółki z o.o. współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały objęte są wspólnością majątkową małżeńską. W dalszej części postaram się wyjaśnić, w jaki sposób zastrzec takie ograniczenie lub wyłączenie, aby przyniosło ono zamierzony skutek.
Jak skutecznie ograniczyć lub wyłączyć możliwość wstąpienia do spółki małżonka wspólnika
Warunkiem skutecznego ograniczenia lub wyłączenia możliwości wstąpienia do spółki z o.o. (byłego) małżonka wspólnika jest zamieszczenie odpowiedniego postanowienia w umowie spółki. Oznacza to, że postanowienie ograniczające lub wyłączające możliwość wstąpienia do spółki powinno się znajdować się w umowie spółki od chwili zawarcia tej umowy albo zostać do niej dodane na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników o zmianie umowy spółki, przy czym zmiana taka musi zostać zarejestrowana przez sąd (KRS). Nie będzie natomiast wystarczająca sama uchwała wspólników lub zgromadzenia wspólników niezmieniająca umowy spółki.
Omawiane postanowienie umowy spółki powinno mieć odpowiednią treść: może ono albo całkowicie wyłączać wstąpienie (byłego) małżonka wspólnika do spółki z o.o., albo jedynie ograniczać możliwość wstąpienia do spółki, wskazując określone kryteria (warunki), które muszą zostać spełnione przez (byłego) małżonka wspólnika. Na przykład:
- umowa spółki może uzależnić możliwość wstąpienia (byłego) małżonka wspólnika do spółki od wyrażenia zgody przez większość pozostałych wspólników,
- umowa spółki może określać maksymalną ilość udziałów, jaką będzie mógł nabyć (były) małżonek wspólnika.
W literaturze prawniczej wskazuje się, że nie będzie skuteczne takie postawienie umowy spółki, które na wypadek ustania wspólności majątkowej małżeńskiej wyłączy lub ograniczy możliwość wstąpienia do spółki przez oboje rozwiedzionych małżonków. Nie wydaje się też dopuszczalne ograniczenie możliwości wstąpienia do spółki z o.o. (byłego) małżonka wspólnika poprzez nadanie mu tylko niektórych uprawnień korporacyjnych związanych z udziałami.
Konsekwencje ograniczenia lub wyłączenia możliwości wstąpienia do spółki małżonka wspólnika
Jeżeli umowa spółki zawiera postanowienie ograniczające lub wyłączające możliwość wstąpienia do spółki małżonka wspólnika, to sąd rozpoznający sprawę o podział majątku wspólnego małżonków musi je wziąć pod uwagę. Zamieszczenie w umowie spółki postanowienia wyłączającego wstąpienie do spółki małżonka wspólnika powoduje, że sąd nie może przyznać udziałów takiemu wyłączonemu małżonkowi. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. W postanowieniu z dnia 31 stycznia 2013 r., II CSK 349/12, Sąd Najwyższy stwierdził:
Należące do majątku wspólnego udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością co do zasady mogą być podzielone pomiędzy byłych małżonków, a więc także przypaść temu z współuprawnionych, który nie był wspólnikiem. Przeszkodą do dokonania takiego podziału byłoby jedynie zawarcie w umowie spółki przewidzianego w art. 1831 k.s.h. zastrzeżenia ograniczającego lub wyłączającego wstąpienie do tej spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udziały są objęte wspólnością majątkową.
✉ mz@szymalazaremba.pl
- Pozew o rozwiązanie spółki z o.o. - 19/04/2024
- Mediacja jako sposób rozwiązania konfliktu wspólników - 12/04/2024
- Uprawnienia kontrolne komandytariusza w spółce komandytowej - 18/03/2024