Nadzwyczajne złagodzenie kary w prawie karnym skarbowym jest dla oskarżonego możliwością wymierzenia kary poniżej dolnej granicy zagrożenia ustawowego albo kary łagodniejszej rodzajowo. Można wyróżnić cztery przesłanki, których wystąpienie w danej sprawie karnej skarbowej otwiera możliwość do uwzględnienia przez sąd przy określaniu wymiaru kary nadzwyczajnego jej złagodzenia.
Szczególne wypadki nadzwyczajnego złagodzenia kary przewidziane w ustawie
Po pierwsze, nadzwyczajne złagodzenie kary w prawie karnym skarbowym może mieć miejsce, gdy ustawa wyraźnie przewiduje taką możliwość, i to niezależnie od tego czy występuje ona w części ogólnej kodeksu karnego czy w części szczególnej kodeksu karnego skarbowego.
Odesłanie szczególne do przepisów kodeksu karnego przewidziane w art. 20 § 2 k.k.s. w sprawach karno-skarbowych otwiera drogę do stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary w przypadkach przewidzianych w kodeksie karnym. Będą to między innymi następujące przypadki: usiłowanie nieudolne (art. 14 § 2 k.k.), pomocnictwo (art. 19 § 2 k.k.), pomocnictwo albo podżeganie, gdy czynu zabronionego nie usiłowano dokonać (art. 20 § 2 k.k.), nieusprawiedliwiony błąd co do kontratypu (art. 10 § 5 k.k.s.), nieusprawiedliwiony błąd co do karalności (art. 10 § 5 k.k.s.), czynny żal sprawcy (art. 60 § 2 k.k. oraz art. 36 § 2 k.k.s.).
W części szczególnej kodeksu karnego skarbowego nadzwyczajne złagodzenie kary ustawodawca przewidział przy przestępstwie niewpłacenia pobranego podatku – art. 77 § 4 k.k.s.
[Art. 77 § 4 k.k.s.]Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego, jeżeli przed wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe określone w § 1 lub 2 wpłacono w całości pobrany podatek na rzecz właściwego organu.
Nadzwyczajne złagodzenie kary wobec młodocianego
Po drugie, nadzwyczajne złagodzenie kary w prawie karnym skarbowym dotyczy pewnej grupy sprawców, którymi są młodociani. Młodociani to pojęcie ustawowo zdefiniowane. Definicje młodocianego znaleźć można w art. 115 § 10 k.k.
[Art. 115 § 10 k.k.]Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.
Nadzwyczajne złagodzenie kary przy przestępstwie karnym skarbowym popełnionym przez młodocianego stosowane może być przez sąd na podstawie odesłania przewidzianego w art. 20 § 2 k.k.s. Artykuł ten do spraw karnych skarbowych odsyła m.in. do art. 60 § 1 k.k., który przewiduje możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary dla sprawców młodocianych.
Najniższa kara przewidziana za przestępstwo skarbowe byłaby niewspółmiernie surowa
Po trzecie, możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary wystąpi w sytuacji, gdy najniższa kara przewidziana za przestępstwo skarbowe byłaby niewspółmiernie surowa. Przy ocenie czy rzeczywiście najniższa z kar byłaby niewspółmiernie surowa należy brać pod uwagę zarówno okoliczności strony przedmiotowej, jak i podmiotowej, przestępstwa skarbowego.
W artykule 60 § 2 k.k. ustawodawca wymienił przykładowo okoliczności, które rzutować powinny na podjęcie decyzji o nadzwyczajnym złagodzeniu kary. Zaliczyć do nich należy: wyrównanie uszczerbku finansowego, ustalenie sposobu wyrównania uszczerbku finansowego, pozytywna ocena dotycząca postawy sprawcy przestępstwa skarbowego, wyrażająca się staraniem o wyrównanie uszczerbku finansowego, poniesienie przez sprawcę nieumyślnego przestępstwa skarbowego albo jego najbliższego poważnego uszczerbku finansowego w związku z popełnieniem przestępstwa karnego skarbowego.
Należy zaznaczyć, że omawiana przesłanka zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary ma charakter fakultatywny, a nie obligatoryjny. Sąd w razie ustalenia, że wystąpiła co najmniej jedna z okoliczności umożliwiających zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary, może, ale nie musi jej złagodzić.
Mały świadek koronny w prawie karnym skarbowym
Po czwarte, nadzwyczajne złagodzenie kary w prawie karnym skarbowym przewidziane zostało w przypadku tzw. małego świadka koronnego. Instytucja ta uregulowana została w art. 36 § 3 k.k.s. i jej celem jest przełamanie więzi solidarnej w zorganizowanej grupie przestępczej.
[Art. 36 § 3 k.k.s.]Sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z inną osobą lub osobami w popełnieniu przestępstwa skarbowego, jeżeli ujawnił przed organem postępowania przygotowawczego wszystkie istotne informacje dotyczące tych osób oraz okoliczności jego popełnienia.
Z przywołanego przepisu wynika, że sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary jeżeli współsprawca:
- ujawni przed organem postępowania przygotowawczego wszystkie istotne informacje dotyczące osób, z którymi współdziałał przy popełnieniu przestępstwa karnego skarbowego;
- ujawni przed organem postępowania przygotowawczego okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego.
Obligatoryjność zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary
Spełnienie warunków przewidzianych w art. 36 § 3 k.k.s. przez sprawcę przestępstwa karnego skarbowego nakłada na sąd rozpoznający sprawę obowiązek zastosowania wobec niego warunkowego nadzwyczajnego złagodzenia kary. Oznacza to, że sąd wobec takiego stanu rzeczy ma nie tyle możliwość, ale obowiązek, nadzwyczajnie złagodzić karę wobec sprawcy przestępstwa karnego skarbowego, który spełnił wszystkie warunki przewidziane w art. 36 § 3 k.k.s.
Współdziałanie w popełnieniu przestępstwa karnego skarbowego
Ujawnienie okoliczności oraz osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa skarbowego dotyczyć musi nie jakiegokolwiek przestępstwa, ale czynu, w którym udział brał sprawca przestępstwa karnego skarbowego.
[Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16.06.2005 r., II AKa 354/05]Przepis art. 60 § 3 k.k. odnosi się współdziałania sprawcy z co najmniej dwiema osobami, ale współdziałanie to musi dotyczyć konkretnego czynu zabronionego w którym bierze udział sprawca, ujawniający informację o innych jego uczestnikach i istotnych okolicznościach popełnionego przestępstwa. Nie chodzi więc o pewne wspólne działania, w trakcie których popełniane są różne przestępstwa.
Tylko ujawnienie przez sprawcę informacji dotyczących osób uczestniczących z nim w popełnieniu tego samego przestępstwa oraz podanie istotnych jego okoliczności, zobowiązuje sąd orzekający do zastosowania wobec sprawcy nadzwyczajnego złagodzenia kary.
Wyłączenie dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia kary dotyczące małego świadka koronnego
Możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary przewidzianej w art. 36 § 3 k.k.s. (mały świadek koronny) wykluczono wobec sprawcy przestępstwa karnego skarbowego, który:
1) wezwany do złożenia wyjaśnień lub zeznań, nie potwierdził w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe ujawnionych przez siebie informacji;
2) kierował wykonaniem ujawnionego przestępstwa skarbowego;
3) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego przestępstwa skarbowego;
4) nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
5) uczynił sobie z popełniania przestępstw skarbowych stałe źródło dochodu;
6) popełnia przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo w związku mającym na celu popełnienie przestępstwa skarbowego;
Sposób nadzwyczajnego złagodzenia kary w prawie karnym skarbowym
Stosując nadzwyczajne złagodzenie kary, sąd może:
1) wymierzyć karę ograniczenia wolności, jeżeli przestępstwo skarbowe jest zagrożone karą pozbawienia wolności;
2) odstąpić od wymierzenia kary i orzec środek karny wymieniony w art. 22 § 2 pkt 2-6 k.k.s. (przepadek przedmiotów, ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, przepadek korzyści majątkowej, ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska oraz podanie wyroku do publicznej wiadomości);
3) odstąpić od wymierzenia środka karnego, chociażby jego orzeczenie było obowiązkowe;
Powyższe trzy warianty stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary nie są przypisane do jakiejkolwiek grupy albo rodzaju przestępstw skarbowych. Sąd może decydować swobodnie, który z wariantów zastosować. Oczywiście przy uwzględnieniu, że zachodzą wszystkie ustawowe warunki przewidziane dla nadzwyczajnego złagodzenia kary dla danego typu przestępstwa.
Na przykład: przestępstwo skarbowe oszustwa podatkowego (art. 56 § 1 k.k.s.) zagrożone jest alternatywnie:
– karą grzywny,
– karą pozbawienia wolności albo
– karą pozbawienia wolności w kumulacji z karą grzywny.
Wobec tego nadzwyczajne złagodzenie kary w tym przypadku polegać będzie na orzeczeniu przez sąd kary ograniczenia wolności, ponieważ przestępstwo oszustwa podatkowego zagrożone jest karą pozbawienia wolności.
Uiszczenie w całości uszczuplonej należności publicznoprawnej jako przesłanka nadzwyczajnego złagodzenia kary
Jeżeli wskutek popełnienia przestępstwa karnego skarbowego doszło do uszczuplenia należności publicznoprawnej, a należności ta została przed wydaniem wyroku w całości uiszczona, nadzwyczajne złagodzenie kary może polegać na orzeczeniu tylko kary grzywny w wysokości nieprzekraczającej połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane przestępstwo skarbowe, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych wymienionych w art. 22 § 2 pkt 2-6 k.k.s., przewidzianych za to przestępstwo.
Zbieg podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary oraz podstaw do nadzwyczajnego zaostrzenia kary w prawie karnym skarbowym
Co się stanie, gdy w jednej sprawie karno-skarbowej dojdzie do zbiegu podstaw nadzwyczajnego zaostrzenia kary oraz nadzwyczajnego złagodzenia kary? Reguła rozstrzygająca zbieg podstaw nadzwyczajnego zaostrzenia kary oraz nadzwyczajnego złagodzenia kary wyrażona została w art. 57 § 2 k.k.
[Art. 57 § 2 k.k.]Jeżeli zbiegają się podstawy nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie albo obostrzenie kary.
✉ msz@szymalazaremba.pl
- Ewidencja IP Box - 12/04/2023
- Opłata od skargi kasacyjnej do NSA - 27/03/2023
- Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o. - 14/02/2023