w kategorii Prawo karne skarbowe

Niezłożenie deklaracji podatkowej w terminieCzy każde niezłożenie przez podatnika deklaracji podatkowej w terminie będzie wykroczeniem skarbowym? Czy w takim przypadku podatnik powinien złożyć tzw. czynny żal?

W internecie opublikowano masę informacji na ten temat. Ich autorzy stwierdzają, że w sytuacji gdy deklaracja nie została złożona w terminie należy się liczyć z tym, że taki czyn podatnika stanowi co najmniej wykroczenie skarbowe, jak nie przestępstwo skarbowe. Internetowi autorzy artykułów doradzają złożenie tzw. czynnego żalu. Czy rzeczywiście poglądy te są słuszne i przemyślane?

 

Niezłożenie deklaracji podatkowej w terminie – odpowiedzialność karno skarbowa

Czyn polegający na niezłożeniu deklaracji w terminie może wypełniać ustawowe znamiona wykroczenia skarbowego opisanego przez ustawodawcę w art. 56 § 4 Kodeksu karnego skarbowego (dalej KKS). Przepis ten stwierdza, że:

Karze określonej w § 3 (kara grzywny za wykroczenie skarbowe) podlega także ten podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia (…)

Z powyższego przepisu wynika, że niezłożenie deklaracji w terminie, niezależnie od tego, jaka kwota podatku została wykazana w zeznaniu podatkowym albo jaka strata, stanowić może wyłącznie wykroczenie skarbowe. W żadnym przypadku czyn polegający na niezłożeniu deklaracji w terminie nie będzie przestępstwem skarbowym.

Jeżeli chodzi o niezłożenie deklaracji podatkowej w terminie przez płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, to czyn taki może wypełniać znamiona wykroczenia skarbowego z art. 79 § 2 KKS. Przepis ten mówi, że:

Tej samej karze (karze grzywny za wykroczenie skarbowe) podlega płatnik, który nie składa w terminie deklaracji.

Podobnie jak w przypadku niezłożenia deklaracji w terminie przez podatnika, spóźnienie się przez płatnika ze złożeniem deklaracji stanowić może wyłącznie wykroczenie skarbowe, niezależnie od tego, jakie kwoty podatku zostały wykazane w tej deklaracji. Innymi słowy, czyn polegający na złożeniu przez płatnika deklaracji po terminie nie będzie nigdy stanowił przestępstwa karnego skarbowego.

 

Niezłożenie deklaracji w terminie – strona przedmiotowa wykroczenia skarbowego

Znamiona wykroczenia skarbowego, podobnie jak każdego przestępstwa skarbowego, składają się ze znamion strony przedmiotowej oraz znamion strony podmiotowej. Na wstępie należy zaznaczyć, że w prawie podatkowym pojęcia te nie występują.

W dużym uproszczeniu (obrazowo) stronę przedmiotową wykroczenia skarbowego można utożsamiać z elementami zewnętrznymi, występującymi niejako poza świadomością, nastawieniem, motywacją, kierunkiem działania, podatnika. Na przykład znamieniem przedmiotowym wykroczenia z art. 56 § 4 KKS będzie niezłożenie deklaracji podatkowej w terminie. Weryfikacja czy do tego faktycznie doszło będzie dość prosta. Wystarczy sprawdzić datę stempla pocztowego na potwierdzeniu nadania, która będzie równoważna dacie złożenia deklaracji albo datę na pieczęci przybitej przez urząd skarbowy na naszej kopii deklaracji. Jeżeli data ta jest późniejsza niż termin ustawowy na złożenie deklaracji (z wyjątkami, gdy ten dzień przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, wówczas termin ten przesuwa się na kolejny dzień pracujący) to oznacza, że deklaracja ta została złożona po terminie. Stwierdzenie tego faktu stanowi ustalenie strony przedmiotowej wykroczenia skarbowego z art. 56 § 4 KKS.

 

Niezłożenie deklaracji w terminie – strona podmiotowa wykroczenia skarbowego

W prawie podatkowym nie występuje kwestia ustalenia strony podmiotowej czynu podatnika. Mam tu na myśli zbadanie pobudek, świadomości, motywacji, nastawienia do określonego działania/zaniechania podatnika. W takich sprawach jak mechanizm karuzeli podatkowej ustalenia dotyczące oceny czy podatnik zachował tzw. dobrą wiarę, zbliżają się w swej istocie do badania strony podmiotowej czynu zabronionego z postępowania karnego. Jednak w prawie podatkowym jest to rzadkość.

W znakomitej większości przypadków dla rozstrzygnięcia sprawy podatkowej nie ma znaczenia strona podmiotowa czynu podatnika. Na przykład – dla stwierdzenia powinności zapłaty podatku nie mają żadnego znaczenia takie fakty jak to: czy podatnik był świadomy tego, że ma go zapłacić? Nie będzie również miało znaczenia to czy podatnik celowo, mając świadomość tego, że ma obowiązek zapłacić podatek, nie płaci go czy też na przykład nie płaci go, bo zapomniał (wyleciało mu z głowy), że musi go zapłacić w określonym terminie. Innymi słowy, w prawie podatkowym nie ocenia się motywacji, pobudek, świadomości prawnej skutków określonego działania/zaniechania podatnika. Kwestie te nie mają dla powstania zobowiązania podatkowego żadnego znaczenia.

W prawie karnym skarbowym badanie, a właściwie wykazanie przez oskarżyciela publicznego, elementów strony podmiotowej wykroczenia jest niezbędne dla przypisania oskarżonemu (obwinionemu) odpowiedzialności karnej skarbowej.

 

Wina umyślna jako przesłanka odpowiedzialności karnej skarbowej z tytułu niezłożenia deklaracji w terminie

Zgodnie z art. 4 ust. 1 KKS przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie, a także nieumyślnie, jeżeli kodeks tak stanowi. Czy zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi (art. 4 § 2 KKS). Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć (art. 4 § 3 KKS).

Oba wykroczenia skarbowe tzn. niezłożenie deklaracji w terminie przez podatnika (art. 56 § 4 KKS) oraz złożenie deklaracji podatkowej przez płatnika po terminie (art. 79 § 2 KKS) są wykroczeniami skarbowymi umyślnymi. Wynika to z tego, że ustawa (KKS) nie przewiduje, aby można było popełnić te dwa wykroczenia nieumyślnie. Jeżeli więc znamiona strony przedmiotowej zostaną zrealizowane, tzn. podatnik złożył deklarację po terminie, to aby można było stwierdzić, że taki oto czyn podatnika jest wykroczeniem skarbowym, należy ustalić czy został on popełniony umyślnie czy też nieumyślnie. Jeżeli sąd rozstrzygający sprawę karną skarbową dojdzie do przekonania, że czyn ten został popełniony umyślnie, wówczas będziemy mieli do czynienia z kompletem znamion wykroczenia z art. 56 § 4 KKS. Jeżeli sąd rozstrzygający sprawę karną skarbową dojdzie do przekonania, że oskarżyciel publiczny nie wykazał, aby czyn polegający na złożeniu deklaracji po terminie został popełniony przez niego umyślnie, uniewinni go od stawianych mu zarzutów.

 

Ciężar wykazania istnienia znamion strony podmiotowej wykroczenia

W postępowaniu karnym skarbowym na oskarżycielu publicznym spoczywa ciężar wykazania, że oskarżony (podatnik) zrealizował wszystkie znamiona zarzucanego mu wykroczenia. Jak już wyżej wskazałem, jednym z warunków przypisania przez sąd  popełnienia przez podatnika wykroczenia polegającego na niezłożeniu deklaracji w terminie, będzie wykazanie, że zaniechanie to było umyślne. W postępowaniu przed sądem karnym wystąpienie znamion strony podmiotowej będzie musiał wykazać za pomocą zgromadzonych dowodów oskarżyciel tj. urząd skarbowy. W przypadku, gdy przedstawione przez urząd skarbowy dowody będą niewystarczające do ustalenia, że czyn popełniony został umyślnie, sąd karny uniewinni podatnika od zarzucanego mu wykroczenia. Przykładem może być wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 30.12.2013 r, II Ka 491/13.

 

Niezłożenie deklaracji w terminie a tzw. czynny żal

Tak zwany czynny żal jest instytucją prawa karnego skarbowego, a nie prawa podatkowego. Czynny żal unormowany został w art. 16 KKS. Z tego względu stosowany jest wyłącznie w postępowaniu karnym skarbowym. Nie występuje on w Ordynacji podatkowej i postępowaniu podatkowym.

Jak już wyjaśniłem wyżej, niezłożenie deklaracji w terminie nie zawsze stanowić będzie wykroczenie skarbowe. Dużo zależeć będzie od okoliczności konkretnego przypadku. W sytuacji, gdy podatnik po prostu zapomniał złożyć deklarację podatkową, powinien niezwłocznie ją złożyć. Jeżeli powodem niezłożenia deklaracji w terminie była po prostu niepamięć podatnika składanie do urzędu skarbowego tzw. czynnego żalu nie jest uzasadnione. Czynny żal jest w istocie samodenuncjacją podatnika o popełnionym przez niego wykroczeniu albo przestępstwie skarbowym. W przypadku braku realizacji wszystkich znamion czynu zabronionego, podatnik składając do urzędu skarbowego czynny żal, przyjmuje błędnie (zazwyczaj ze względu na brak wiedzy prawnej), że popełnił wykroczenie skarbowe.

Internetowa rada, że w każdym przypadku niezłożenia deklaracji w terminie podatnik powinien jak najszybciej składać tzw. czynny żal, jest radą na wyrost.

Podatek od kryptowalut

Hasło podatek od kryptowalut ostatnimi czasy zyskał w internecie duży rozgłos. Jak sądzę wynika to z tego, że z rozliczeniem podatkowym transakcji mających za przedmiot kryptowaluty zetknęła się dość pokaźna grupa osób. Czy rzeczywiście są powody do tego by mówić, że osoby handlujące kryptowalutami mają powody do tego by czuć się zaskoczonymi?

Podatek od sprzedaży nieruchomości • PIT

W jaki sposób rozliczyć podatek dochodowy od sprzedaży nieruchomości? Czy podatek dochodowy od sprzedaży nieruchomości powstanie również, jeżeli podatnik sprzeda nieruchomość przed upływem 5 lat od końca roku, w którym nieruchomość została nabyta, np. w spadku?

Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego

Skarga do WSA jest pismem procesowym, które inicjuje postępowanie sądowadministracyjne. Jest to pismo, które zarazem pozwala na kontrolę przez niezawisły sąd administracyjny decyzji podatkowych wydawanych przez organy podatkowe, które należą do władzy wykonawczej.

Kary za przestępstwa skarbowe

Prawo karne skarbowe przewiduje trzy rodzaje kar w związku z popełnieniem przestępstwa skarbowego. Są to: kara grzywny, kara ograniczenia wolności oraz kara pozbawienia wolności. Jakie zasady obowiązującą przy wymierzaniu tych kar?

adwokat
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
msz@szymalazaremba.pl
Marek Szymała