Niedawno minęły dwa lata od nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która wprowadziła nowy typ podziału – podział spółki przez wyodrębnienie. Wprowadzenie tej formy podziału otworzyło nowe możliwości reorganizacji biznesu, które nie były wcześniej dostępne. W poniższym artykule wyjaśniamy, na czym polega podział spółki przez wyodrębnienie, co go odróżnia od innych form reorganizacji i jakie ma zalety.
Na czym polega podział spółki przez wyodrębnienie?
Od strony formalnej podział spółki przez wyodrębnienie polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na inną spółkę lub spółki. Stroną otrzymującą wyodrębniony majątek może być zarówno spółka lub spółki już istniejące, jak i nowo zawiązane. W zamian za przekazaną część majątku wydają one spółce dzielonej swoje udziały lub akcje. Przy podziale przez wyodrębnienie żadne udziały/akcje nie są natomiast przyznawane wspólnikom/akcjonariuszom spółki dzielonej.
Jakie składniki majątku mogą być przedmiotem wyodrębnienia w ramach podziału spółki?
Kodeks spółek handlowych (KSH) nie formułuje żadnych ograniczeń ani wymogów co do składników majątku spółki dzielonej podlegających wyodrębnieniu. Formalnie zatem przedmiotem wyodrębnienia w ramach podziału spółki mogą być:
1) przedsiębiorstwo,
2) zorganizowana część przedsiębiorstwa (ZCP),
3) zbiór składników majątkowych, a nawet pojedynczy składnik majątku spółki dzielonej.
Charakter majątku podlegającego wyodrębnieniu ma jednak istotne znaczenie z punktu widzenia przepisów podatkowych.
Podział przez wyodrębnienie a podział przez wydzielenie – podobieństwa i różnice
Spośród przewidzianych w KSH rodzajów podziału, podział przez wyodrębnienie jest najbardziej zbliżony do podziału przez wydzielenie. Podobnie bowiem jak podział przez wydzielenie, podział przez wyodrębnienie nie prowadzi do rozwiązania spółki dzielonej. W przypadku obu tych sposobów podziału spółka dzielona przenosi jedynie część swojego majątku i po podziale nadal istnieje. To właśnie wyróżnia podział przez wydzielenie i podział przez wyodrębnienie na tle pozostałych sposobów podziału przewidzianych w KSH. Trzy pozostałe kodeksowe sposoby podziału odnoszą się bowiem do całego majątku spółki dzielonej i skutkują ustaniem jej bytu prawnego.
Między podziałem przez wyodrębnienie a podziałem przez wydzielenie istnieje jednak istotna różnica. Dotyczy ona podmiotu, który otrzymuje udziały lub akcje spółki/spółek przejmujących lub nowo zawiązanych w ramach procedury podziału. W przypadku podziału przez wydzielenie udziały/akcje trafiają do wspólników spółki dzielonej. Natomiast w ramach podziału przez wyodrębnienie to sama spółka dzielona, w zamian za przekazanie części swojego majątku, otrzymuje ekwiwalent w postaci udziałów lub akcji. Pod tym względem podział przez wyodrębnienie różni się nie tylko od podziału przez wydzielenie, ale też od pozostałych trzech sposobów podziału przewidzianych w KSH.
Podział przez wyodrębnienie jako sposób tworzenia struktur holdingowych
W wyniku podziału przez wyodrębnienie między zaangażowanymi w ten proces spółkami powstaje bezpośrednia więź kapitałowa. Spółka dzielona, która przekazuje część swojego majątku, staje się bowiem wspólnikiem spółki/spółek, do których ten wyodrębniony majątek trafia. Między spółkami uczestniczącymi w podziale przez wyodrębnienie powstaje relacja pionowa („spółka matka” – „spółka córka”), a nie relacja pozioma („spółki siostry”) jak przy innych kodeksowych sposobach podziału. W praktyce podział przez wyodrębnienie można więc wykorzystać do stworzenia struktury holdingowej. Pod tym względem jest on zbliżony do aportu, który również służy do budowania struktur o charakterze pionowym.
Podział spółki przez wyodrębnienie a aport
Zarówno w przypadku podziału przez wyodrębnienie, jak i w przypadku aportu, ekwiwalent (tj. udziały lub akcje) za przenoszoną część majątku trafia bezpośrednio do spółki dzielonej lub wnoszącej aport, a nie do jej wspólników/akcjonariuszy. Niemniej między podziałem spółki przez wyodrębnienie a aportem istnieją też różnice, które mają istotne znaczenie praktyczne.
Po pierwsze, w ramach podziału przez wyodrębnienie przedmiotem transferu na inną spółkę/spółki są nie tylko aktywa, ale też pasywa. Oznacza to, że spółka/spółki przejmujące lub nowo zawiązane wchodzą zarówno w prawa wierzyciela, jak i przejmują zobowiązania (długi). Z kolei skutkiem aportu jest przeniesienie tylko aktywów. Spółka otrzymująca aport nie przejmuje automatycznie zobowiązań spółki wnoszącej aport (nawet jeśli przedmiotem aportu jest przedsiębiorstwo). W celu przeniesienia zobowiązań konieczne jest uzyskanie na to zgód kontrahentów. W praktyce proces uzyskiwania takich zgód jest często kłopotliwy i czasochłonny.
Po drugie, podział przez wyodrębnienie wiąże się z częściową sukcesją uniwersalną. Polega ona na tym, że:
1) spółka/spółki przejmujące lub nowo zawiązane wstępują z dniem wyodrębnienia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału,
2) na spółkę/spółki przejmujące lub nowo zawiązane przechodzą z dniem wyodrębnienia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, pozostające w związku z przydzielonymi tym spółkom w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.
Wskazane wyżej skutki następują z mocy prawa, w wyniku jednego zdarzenia prawnego, jakim jest podział spółki. Nie ma zatem konieczności przenoszenia poszczególnych składników majątku (aktywów i pasywów) w drodze odrębnych czynności. Dzięki temu proces transferu majątku przebiega płynnie.
Z kolei przy aporcie mamy do czynienia z sukcesją singularną. Oznacza to, że w celu transferu praw i obowiązków konieczne jest przeniesienie poszczególnych umów, uzyskanie zgód wierzycieli, podpisanie aneksów itp. Na spółkę otrzymującą aport nie przechodzą też automatycznie zezwolenia, koncesje i ulgi, które przysługiwały spółce wnoszącej aport.
Uproszczona procedura podziału
Sama procedura podziału spółki przez wyodrębnienie jest zasadniczo podobna do innych procedur podziałowych przewidzianych w KSH. Niemniej ze względu na fakt, że to spółka dzielona (a nie jej wspólnicy) obejmuje udziały/akcje w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej, w przypadku podziału przez wyodrębnienie ustawodawca przewidział szereg ułatwień. Polegają one na tym, że:
1) w planie podziału nie uwzględnia się niektórych elementów wymaganych przy pozostałych typach podziałów (np. nie trzeba określać stosunku wymiany udziałów/akcji spółki dzielonej na udziały/akcje spółek przejmujących lub spółek nowo zawiązanych i wysokości ewentualnych dopłat pieniężnych),
2) plan podziału nie podlega badaniu przez biegłego w zakresie poprawności i rzetelności,
3) zarządy uczestniczących w podziale spółek nie muszą sporządzać pisemnego sprawozdania uzasadniającego podział spółki,
4) wspólnikom spółki dzielonej nie przysługuje uprawnienie do wniesienia zastrzeżeń do planu podziału.
Główne zalety podziału spółki przez wyodrębnienie
Przeprowadzenie reorganizacji spółki w trybie podziału przez wyodrębnienie ma szereg zalet. Należą do nich w szczególności:
Częściowa sukcesja uniwersalna
Wyodrębnione spółki z mocy prawa przejmują określoną część praw i obowiązków spółki dzielonej. Nie ma konieczności przenoszenia poszczególnych składników majątku (aktywów i pasywów) w drodze odrębnych czynności, uzyskiwania zgód wierzycieli, podpisywania aneksów itp. Zasadniczo – poza wyjątkami – na spółki wyodrębnione przechodzą też zezwolenia, koncesje i ulgi, które przysługiwały spółce dzielonej. Dzięki temu cały proces przebiega płynniej niż np. w przypadku aportu ZCP.
Możliwość przeprowadzenia reorganizacji w trybie uproszczonym
Uproszczenia przewidziane w KSH dla podziału przez wyodrębnienie (m.in. brak obowiązku badania planu podziału przez biegłego) pozwalają na przyspieszenie procedury podziałowej i obniżenie jej kosztów.
Dalsze istnienie spółki dzielonej
W ramach podziału spółka dzielona przekazuje na rzecz innej spółki lub spółek jedynie część swojego majątku. Po podziale sama natomiast działa dalej w oparciu o pozostały majątek.
Z perspektywy operacyjnej i finansowej wyodrębnienie części działalności do innej spółki/spółek może też dać m.in. następujące korzyści:
Lepsze zarządzanie ryzykiem
Jeśli działalność spółki obejmuje różne segmenty cechujące się odmiennym poziomem ryzyka, wyodrębnienie segmentów o wysokim poziomie ryzyka do nowej spółki lub spółek pozwala ograniczyć potencjalne negatywne skutki dla bardziej stabilnych i mniej ryzykownych segmentów działalności.
Poprawa efektywności finansowej
Wyodrębnienie nowych spółek może pozwolić na bardziej efektywne zarządzenie finansami i pozyskiwanie kapitału.
Zwiększenie wartości rynkowej i atrakcyjności dla inwestorów
Wyodrębnione spółki mogą być wyceniane oddzielnie, co może mieć pozytywny wpływ na ich wartość. Dzięki węższej specjalizacji wyodrębnionych spółek możliwe jest też przyciągnięcie nowych inwestorów, zainteresowanych określoną częścią działalności.
Poprawa elastyczności operacyjnej
Dzięki wyodrębnieniu spółki zyskują większą autonomię, co umożliwia szybsze podejmowanie decyzji i zwiększa elastyczność w zarządzaniu. Spółki mniejsze i bardziej wyspecjalizowane mają również szansę lepiej i szybciej dostosować się do zmian w otoczeniu rynkowym.
Jakie spółki mogą podlegać podziałowi przez wyodrębnienie?
Podobnie jak w przypadku innych rodzajów podziału przewidzianych w KSH, możliwość przeprowadzenia podziału przez wyodrębnienie mają tylko określone typy spółek. Mianowicie:
1) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
2) spółka akcyjna,
3) prosta spółka akcyjna,
4) spółka komandytowo-akcyjna,
Podział jest natomiast wykluczony w przypadku spółki jawnej, partnerskiej i komandytowej. Przepisy KSH wyłączają też możliwość podziału, jeżeli:
1) dana spółka jest w likwidacji i rozpoczęła już podział majątku, albo znajduje się w upadłości,
2) kapitał zakładowy spółki akcyjnej lub spółki komandytowo-akcyjnej nie został pokryty w całości.
Podsumowanie
Wprowadzenie do polskiego prawa możliwości podziału spółki przez wyodrębnienie otworzyło przed przedsiębiorcami nowe możliwości w zakresie reorganizacji biznesu. Rozwiązanie to stanowi w szczególności atrakcyjną alternatywę dla aportu. Podobnie jak aport, może bowiem służyć stworzeniu struktury holdingowej. Jednocześnie – dzięki zasadzie częściowej sukcesji uniwersalnej – podział spółki przez wyodrębnienie nie generuje problemów, które pojawiają się przy aporcie. Pamiętać jednak należy, że sposób przeprowadzenia reorganizacji powinien być dostosowany do sytuacji danej firmy. Wymaga to określenia celów biznesowych, którym ma służyć reorganizacja, oraz doboru odpowiednich mechanizmów prawnych z uwzględnieniem skutków podatkowych.
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisana na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu. Posiada także uprawnienia doradcy podatkowego. Specjalizacje: prawo spółek i M&A, prawo kontraktów, prawo podatkowe. Zajmuje się również prowadzeniem mediacji w sporach między przedsiębiorcami.
✉ mz@szymalazaremba.pl