W przypadku spółki z o.o. obowiązuje generalna zasada, że wspólnicy powinni być traktowani jednakowo w tych samych okolicznościach. Jej konsekwencją jest zasada równości praw i obowiązków poszczególnych wspólników. Zasada równości nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Jednym z możliwych odstępstw od tej zasady jest istnienie w spółce udziałów uprzywilejowanych. W poniższym artykule wyjaśniamy: czym są udziały uprzywilejowane w spółce z o.o., w jaki sposób można je wprowadzić i na czym może polegać uprzywilejowanie, a także jakie ograniczenia trzeba wziąć pod uwagę.
Czym są udziały uprzywilejowane w spółce z o.o.?
Udziały uprzywilejowane w spółce z o.o. to specjalna kategoria udziałów. Od udziałów zwykłych odróżnia je to, że wiążą się z nimi szczególne uprawnienia (przywileje). Te szczególne uprawnienia mogą polegać na rozszerzeniu zakresu praw majątkowych lub praw korporacyjnych, które są przypisane do udziałów uprzywilejowanych.
Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że uprzywilejowanie udziałów to nie to samo, co uprzywilejowanie konkretnego wspólnika poprzez przyznanie mu określonych praw. Podstawowa różnica między udziałami uprzywilejowanymi a prawami przyznanymi osobiście określonemu wspólnikowi polega na tym, że udziały – co do zasady – można zbyć razem z uprzywilejowaniem, natomiast prawa przyznane osobiście konkretnemu wspólnikowi wygasają z chwilą wyzbycia się przez niego wszystkich udziałów i utraty członkostwa w spółce. Prawa przyznane osobiście wspólnikowi są bowiem ściśle związane z jego osobą (a nie z udziałami w spółce) i mają charakter niezbywalny.
W jaki sposób wprowadzić udziały uprzywilejowane w spółce z o.o.?
Wprowadzenie w spółce z o.o. udziałów uprzywilejowanych musi nastąpić poprzez odpowiednie postanowienia w umowie spółki. Można to zrobić już na etapie zakładania spółki z o.o. (w pierwotnym tekście umowy spółki) lub później – w drodze zmiany umowy spółki. W tym ostatnim przypadku trzeba pamiętać, że:
1) wprowadzenie udziałów uprzywilejowanych oznacza umniejszenie praw udziałowych pozostałych wspólników, z związku z czym uchwała w tej sprawie powinna być podjęta zgodnie z art. 246 § 3 KSH (przepis ten stanowi, że zmiana umowy spółki uszczuplająca prawa udziałowe wspólników wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy),
2) protokół zawierający uchwałę o wprowadzeniu udziałów uprzywilejowanych musi być sporządzony w formie aktu notarialnego,
3) uprzywilejowanie udziałów będzie skuteczne dopiero z chwilą wpisu zmiany do KRS.
Sposoby uprzywilejowania udziałów w spółce z o.o.
Kodeks spółek handlowych wskazuje przykładowe sposoby uprzywilejowania udziałów w spółce z o.o.: w zakresie prawa głosu, prawa do dywidendy aktualnej i dywidendy wstecznej oraz sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki.
Uprzywilejowanie udziałów co do prawa głosu
Pierwszy ze wskazanych w KSH sposobów uprzywilejowania udziałów to tzw. uprzywilejowanie głosowe. Jest to rozwiązanie dość często spotykane w umowach spółek. Ma ono istotne znaczenie przy podejmowaniu uchwał przez wspólników. Jego istota polega na tym, że na jeden udział w spółce przypada więcej niż jeden głos.
Uprzywilejowanie co do dywidendy
Uprzywilejowanie dywidendowe o charakterze kwotowym dotyczy uprawnienia do otrzymania wyższej kwoty dywidendy niż wynikałoby to z obliczenia proporcji względem innych udziałów. Co ważne, takie uprzywilejowanie może dotyczyć dywidendy za ostatni rok obrotowy lub za poprzednie lata obrotowe.
Jednocześnie warto zauważyć, że uprzywilejowanie w zakresie kwoty dywidendy nie oznacza automatycznie pierwszeństwa zaspokojenia przed innymi udziałami. Uprzywilejowanie dotyczące pierwszeństwa otrzymania dywidendy przed innymi wspólnikami to odrębny rodzaj uprzywilejowania, który może być wprowadzony na mocy umowy spółki.
Uprzywilejowanie co do uczestnictwa w sumach likwidacyjnych
Ostatni wymieniony w KSH rodzaj uprzywilejowania udziałów to uprzywilejowanie co do uczestnictwa w sumach likwidacyjnych. Kodeks spółek handlowych nie zawiera ścisłych wytycznych, które określałyby na czym ma ono polegać. Wspólnicy mają zatem stosunkowo dużą swobodę w tym zakresie. Przykładowo uprzywilejowanie to może polegać na pierwszeństwie zaspokojenia przy wypłacie sum likwidacyjnych lub przyznaniu określonych składników majątkowych w naturze.
Inne sposoby uprzywilejowania udziałów w spółce z o.o.
Jak wcześniej wspomniałam, zawarty w KSH katalog sposobów uprzywilejowania udziałów ma charakter jedynie przykładowy. W związku możliwe jest wprowadzenie w spółce innych uprzywilejowań. Przewidziane w umowie spółki rozwiązania nie mogą jednak naruszać zasady równego traktowania wspólników (art. 20 KSH).
W literaturze prawniczej jako inne dopuszczalne sposoby uprzywilejowania udziałów w spółce z o.o. wskazuje się np.:
1) pierwszeństwo przy objęciu lub nabyciu udziałów,
2) wyrażanie zgody na dokonanie przez spółkę określonych czynności,
3) pierwszeństwo przejęcia udziałów wyłączonego wspólnika.
WAŻNE: Nie ma przeszkód, aby w jednym udziale połączyć różne rodzaje uprzywilejowania. Przykładowo udział może być uprzywilejowany zarówno co do dywidendy, jak i co do prawa głosu.
Uprzywilejowanie udziałów w spółce z o.o. – jakie są ograniczenia?
Przy redagowaniu postanowień umowy spółki dotyczących udziałów uprzywilejowanych trzeba pamiętać o następujących ograniczeniach:
1) wprowadzenie uprzywilejowania w zakresie prawa głosu jest możliwe tylko w przypadku udziałów o równej wartości nominalnej,
2) na jeden udział można przyznać maksymalnie 3 głosy, czyli można wprowadzić udziały 2- lub 3-głosowe,
3) nie jest dopuszczalne wprowadzenie uprzywilejowania ułamkowego (np. 2 ½ głosu na udział).
Z kolei w przypadku uprzywilejowania dywidendowego KSH przewiduje ograniczenie kwotowe. Na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy nie może bowiem przypadać dywidenda większa niż 150% dywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym. Trzeba też pamiętać, że maksymalny okres, za który może być wypłacona dywidenda wsteczna, wynosi 5 lat. Na poczet dywidendy wstecznej nie można wypłacać zaliczek – nawet gdyby na taką wypłatą pozwała sytuacja finansowa spółki.
Uprzywilejowanie terminowe, warunkowe lub uzależnione od spełnienia dodatkowych świadczeń na rzecz spółki
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych umowa spółki może uzależnić uprzywilejowanie udziałów od:
1) spełnienia dodatkowych świadczeń na rzecz spółki,
2) upływu terminu lub
3) ziszczenia się warunku.
Przykładowo uprzywilejowanie udziałów może być uzależnione od dodatkowego świadczenia polegającego na udzieleniu spółce pożyczki lub udostępnieniu jej określonego know-how. Z kolei uprzywilejowanie związane z upływem terminu może polegać na tym, że wspólnik będzie korzystać ze szczególnego uprawnienia począwszy od wskazanej daty (np. 1 stycznia 2024 roku). Natomiast przykładem uprzywilejowania warunkowego jest sytuacja, w której umowa spółki przewiduje “przekształcenie” udziału zwykłego, należącego do danego wspólnika, w udział uprzywilejowany w przypadku uzyskania przez tego wspólnika określonych kwalifikacji zawodowych.
Podsumowanie
Reasumując, udziały uprzywilejowane w spółce z o.o. to przydatne narzędzie. Dzięki nim można odpowiednio zróżnicować pozycję poszczególnych wspólników. Niemniej decyzję o wprowadzeniu udziałów uprzywilejowanych trzeba dobrze przemyśleć oraz poprzedzić analizą celów i potrzeb konkretnej spółki. Wdrożenie takiego rozwiązania warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem (adwokatem lub radcą prawnym), aby zapewnić, że planowane rozwiązanie będzie zgodne z przepisami oraz że będzie służyć interesom spółki i jej właścicieli.
Nasza kancelaria oferuje kompleksowe doradztwo prawne w zakresie prawa spółek. Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej w zakresie zagadnień opisanych w naszym artykule, zapraszamy do kontaktu.
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisana na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu. Posiada także uprawnienia doradcy podatkowego. Specjalizacje: prawo spółek i M&A, prawo kontraktów, prawo podatkowe. Zajmuje się również prowadzeniem mediacji w sporach między przedsiębiorcami.
✉ mz@szymalazaremba.pl