Od wejścia w życie przepisów ustawy o fundacji rodzinnej minął już rok. Z doświadczeń naszej kancelarii wynika, że wśród przedsiębiorców fundacje rodzinne cieszą się sporym zainteresowaniem. O ich rosnącej popularności świadczy fakt, że do tej pory Sąd Okręgowy w Piotrowie Trybunalskim zarejestrował blisko tysiąc fundacji rodzinnych. Przybywa też interpretacji indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) dotyczących m.in. skutków podatkowych wniesienia mienia do fundacji rodzinnej. Jedną z kwestii budzących wątpliwości przyszłych fundatorów jest to, czy wniesienie firmowego majątku do fundacji rodzinnej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Kwestii tej dotyczy interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 26 kwietnia 2024 r. Jej treść omawiamy poniżej.
Wniesienie firmowego majątku do fundacji rodzinnej a VAT – wniosek o interpretację indywidualną
Wątpliwości odnośnie do skutków, jakie na gruncie podatku VAT będzie mieć wniesienie firmowego majątku do fundacji rodzinnej, miał przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (JDG). Działalność ta polegała na wynajmie i wydzierżawianiu nieruchomości (w tym m.in. magazynu, pawilonu handlowego i apartamentów). Przedsiębiorca był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, a większość czynności, których dokonywał w ramach JDG, była opodatkowana VAT. Firmowe nieruchomości, które przedsiębiorca wynajmował lub wydzierżawiał innym podmiotom, stanowiły jego własność lub współwłasność w częściach ułamkowych.
Przeniesienie majątku z JDG do fundacji rodzinnej
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedsiębiorca wskazał, że rozważa wniesienie całego firmowego majątku do fundacji rodzinnej. Zamierzał to zrobić na podstawie umowy darowizny.
Kontynuowanie dotychczasowej działalności gospodarczej przez fundację rodzinną
W oparciu o podarowany majątek fundacja rodzinna miała kontynuować działalność gospodarczą w zakresie wynajmu lub wydzierżawiania nieruchomości. Miało się to odbywać w taki sam sposób, jak dotychczas.
Z wniosku wynikało, że kontynuowanie dotychczasowej działalności gospodarczej przez fundację rodzinną będzie możliwe bez konieczności nabywania dodatkowych rzeczy/składników majątku. Przedsiębiorca zakładał też, że kontynuowanie działalności nie będzie wymagać podejmowania dodatkowych działań faktycznych lub prawnych (np. zawierania nowych umów). Zmienić miał się jedynie sposób prowadzenia księgowości – z podatkowej księgi przychodów i rozchodów na tzw. księgi handlowe. W związku z tym fundacja rodzinna miała zawrzeć nową umowę o prowadzenie księgowości.
Przed wniesieniem firmowego majątku do fundacji rodzinnej przedsiębiorca nie zamierzał rozwiązywać umów najmu/dzierżawy z dotychczasowymi najemcami/dzierżawcami. Usługi takie jak sprzątanie i naprawy wynajmowanych/wydzierżawianych nieruchomości miały być wykonywane w taki sam sposób jak dotychczas. Bez zmian miał również pozostać sposób zarządzania wynajmem lub wydzierżawianiem nieruchomości.
Wnioskodawca zakładał, że na fundację rodziną przejdą prawa i obowiązki z tytułu umów i zarządzanie nieruchomościami, a także – o ile będzie to możliwe – z tytułu umów ubezpieczenia, umów o dostawę mediów oraz umowy leasingu samochodu, który służył przedsiębiorcy do działalności gospodarczej.
Fundacja rodzinna miała mieć siedzibę w biurze, z którego dotąd korzystał wnioskodawca.
Czy wniesienie firmowego majątku do fundacji rodzinnej jest opodatkowane VAT?
Przedsiębiorca zapytał Dyrektora KIS, czy wniesienie firmowego majątku do fundacji rodzinnej będzie stanowić transakcję zbycia przedsiębiorstwa, a w konsekwencji – czy nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Jego zdaniem czynność ta stanowi zbycie przedsiębiorstwa w świetle art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Przedsiębiorca argumentował w szczególności, że w przypadku wniesienia przez niego majątku do fundacji rodzinnej spełnione będzie zarówno kryterium zamiaru kontynuowania dotychczasowej działalności przez nabywcę (czyli fundację rodzinną), jak i kryterium faktycznej możliwości kontynuowania tej działalności w oparciu o składniki będące przedmiotem transakcji. W konsekwencji planowana czynność nie powinna być opodatkowana podatkiem VAT.
Stanowisko Dyrektora KIS
W interpretacji indywidualnej z 26 kwietnia 2024 r., 0112-KDIL3.4012.174.2024.1.AK, Dyrektor KIS potwierdził, że wniesienie przez przedsiębiorcę całego majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą do fundacji rodzinnej nie będzie opodatkowane podatkiem VAT. Organ interpretacyjny zgodził się z wnioskodawcą, że planowana transakcja będzie stanowić zbycie przedsiębiorstwa w świetle art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.
Art. 6 pkt 1 ustawy o VAT:
Przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
„Transakcja zbycia” na gruncie ustawy o VAT
W uzasadnieniu interpretacji Dyrektor KIS wskazał, że pojęcie „transakcja zbycia” należy rozumieć w sposób zbliżony do pojęcia „dostawy towarów” w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. „Zbycie” obejmuje zatem wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania przedmiotem jak właściciel. W grę wchodzić może więc nie tylko sprzedaż, ale też np. zamiana, darowizna lub przekazanie w formie wkładu niepieniężnego (aportu).
„Przedsiębiorstwo” jako przedmiot zbycia
Dyrektor KIS przypomniał też, że art. 6 pkt 1 ustawy o VAT należy interpretować ściśle. Oznacza to, że przepis ten stosuje się wyłącznie przypadku zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Definicja przedsiębiorstwa
Ponieważ w ustawie o VAT i w przepisach wykonawczych do tej ustawy brak definicji „przedsiębiorstwa”, trzeba sięgnąć do Kodeksu cywilnego.
Art. 551 Kodeksu cywilnego:
Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.Art. 552 Kodeksu cywilnego:
Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.
Aspekt organizacyjny i funkcjonalny
W interpretacji podkreślono, że przedsiębiorstwo, które jest przedmiotem transakcji zbycia, musi być całością pod względem organizacyjnym i funkcjonalnym. Przenoszony majątek powinien zatem stanowić na tyle zorganizowany kompleks praw, obowiązków i rzeczy, aby mógł służyć realizacji zadań gospodarczych przypisywanych przedsiębiorstwu.
Jednocześnie Dyrektor KIS zaznaczył, że zbycie przedsiębiorstwa ma miejsce jedynie wówczas, gdy wymienione w art. 551 Kodeksu cywilnego elementy (o ile występują w danym stanie faktycznym), zostaną przekazane nabywcy. Wyłączenie pewnych elementów z transakcji zbycia przedsiębiorstwa możliwe jest tylko w przypadku, gdy nie mają one istotnego znaczenia dla funkcjonowania tego przedsiębiorstwa. W przeciwnym razie danej transakcji nie można uznać za zbycie przedsiębiorstwa.
Zamiar dalszego prowadzenia nabytego przedsiębiorstwa
Ponadto, powołując się na orzecznictwo TSUE (wyroki w sprawach C-497/01, Zita Modes oraz C-444/10, Finanzamt Lüdenscheid v. Christel Schriever), Dyrektor KIS podkreślił, że celem nabywcy musi być dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa. Natomiast jeśli zamiarem nabywcy jest bezpośrednia likwidacja przedsiębiorstwa i sprzedaż jego zapasów, transakcja zbycia przedsiębiorstwa nie będzie korzystać z wyłączenia z opodatkowania podatkiem VAT.
Decydują okoliczności konkretnej transakcji
Co ważne, o tym, czy nastąpiło zbycie (np. sprzedaż) przedsiębiorstwa, decydują zawsze okoliczności faktyczne związane z konkretną transakcją. W uzasadnieniu interpretacji Dyrektor KIS, wskazał, że:
Aby można było uznać, że przedmiotem dokonywanej czynności jest przedsiębiorstwo, to przedmiotem tym muszą być objęte bezwzględnie te elementy, które umożliwią kontynuowanie działalności gospodarczej. Nie można w tym zakresie formułować jednoznacznych, uniwersalnych wzorów czy kryteriów. Będą się one zmieniały przy każdej dokonywanej czynności, a okoliczności konkretnego przypadku stanowią podstawę oceny, czy przedmiotem czynności prawnej jest przedsiębiorstwo czy też nie. Tym samym, ocena czy doszło do zbycia przedsiębiorstwa jest możliwa w sytuacji, kiedy miarodajne będzie ustalenie, czy zbyto minimum środków bez których kontynuowanie przez nabywcę działalności gospodarczej realizowanej przed zbyciem nie jest możliwe. Przy czym, strony – jak wynika z art. 552 Kodeksu cywilnego – mają pozostawioną swobodę co do tego, jakie elementy tworzące przedsiębiorstwo objąć przedmiotem czynności prawnej, z tym że swoboda w wyłączeniu poszczególnych składników nie może iść tak daleko, aby zakres włączeń przekreślił istotę przedsiębiorstwa.
Oceniając okoliczności przedstawione przez Wnioskodawcę, organ interpretacyjny uznał, że przedmiotem planowanej transakcji będzie przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego. W konsekwencji zastosowanie znajdzie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Wniesienie do fundacji rodzinnej całego majątku związanego z prowadzoną przez Wnioskodawcę jednoosobową działalnością gospodarczą nie będzie zatem opodatkowane podatkiem VAT.
Przedstawiona wyżej interpretacja indywidualna dotyczy konkretnego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego. O tym, czy wniesienie majątku do fundacji rodzinnej będzie traktowane jako zbycie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, decydują zawsze okoliczności faktyczne związane z konkretną transakcją. Dlatego przed przeniesieniem majątku na fundację rodzinną warto skorzystać z profesjonalnego doradztwa podatkowego. Jeśli potrzebują Państwo pomocy doradcy podatkowego w ocenie skutków podatkowych planowanej transakcji, zapraszamy do kontaktu.
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisana na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu. Posiada także uprawnienia doradcy podatkowego. Specjalizacje: prawo spółek i M&A, prawo kontraktów, prawo podatkowe. Zajmuje się również prowadzeniem mediacji w sporach między przedsiębiorcami.
✉ mz@szymalazaremba.pl