w kategorii Podatek VAT

Wykreślenie z rejestru VATZnowelizowane ustawą z dnia 1 grudnia 2016 r. przepisy ustawy o VAT przewidują nowe przesłanki wykreślenia z rejestru VAT. Wykreślenie z  VAT przez naczelnika urzędu skarbowego może nastąpić bez poinformowania podatnika o wykreśleniu. To zaś czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny może mieć znaczenie dla prawa jego kontrahentów do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez wykreślonego albo niezarejestrowanego podatnika VAT. Jakie są obecnie podstawy do wykreślenia podatnika z rejestru VAT? Czy nabywca towaru (usługi) ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury wystawionej przez podatnika VAT niezarejestrowanego, ale faktycznie wykonującego czynności opodatkowane w VAT?

Podatnik nie istnieje

Pierwszą okolicznością pozwalającą na wykreślenie z rejestru VAT jest nieistnienie podatnika. Przesłanka ta wydaje się być prosta do ustalenia. W przypadku osoby fizycznej podatnik nie będzie istniał, wtedy gdy nie żyje. Faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, pomimo wcześniejszego zarejestrowania w rejestrze VAT, nie należy utożsamiać z wystąpieniem przesłanki nieistnienia podatnika.

W sytuacji, gdy podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności opodatkowanych powinien on poinformować o tym naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienie podatnika o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej jest podstawą do wykreślenia go rejestru VAT (art. 96 ust. 6 ustawy o VAT).

Podatnik nie istnieje, gdy nie występuje w ogóle podmiot prowadzący działalność gospodarczą. W przypadku spółek prawa handlowego spółka powstaje – a więc rozpoczyna swój byt – z momentem jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Spółki kapitałowe w organizacji, które wykonują czynności opodatkowane podatkiem VAT są podatnikami tego podatku. O bycie podatnika VAT przesądza to czy podmiot ten faktycznie wykonuje działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 oraz 2 ustawy o VAT. Byt podatnika VAT nie jest uzależniony od wpisu spółki z o.o. do Krajowego Rejestru Sądowego czy też od formalnego jej zarejestrowania w rejestrze VAT.

Spółki kapitałowe w organizacji, mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane (art. 11 k.s.h.).

Braku możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem

Drugą przesłanką pozwalającą naczelnikowi urzędu skarbowego na wykreślenie z VAT jest nieskuteczny kontakt z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem. Przesłanka ta jest niejednoznaczna i prze to może budzić wątpliwości interpretacyjne. Nie wiadomo ile prób skontaktowania się z podatnikiem i w jakich odstępach czasu uznać będzie mógł naczelnik urzędu skarbowego za uzasadniające wykreślenie z rejestru VAT. Wykreślenie z rejestru VAT jest czynnością materialnotechniczną naczelnika urzędu skarbowego. Organ ten wykreślając podatnika z rejestru VAT nie wydaje żadnego postanowienia ani decyzji. Wykreślenie podatnika z rejestru VAT następuje w drodze czynności materialno-technicznej, o której podatnik powinien zostać zawiadomiony (zob. uchwała NSA z dnia 23.10.2023 r., sygn. I FPS 3/23). Zgodność z prawem wykreślenia podatnika z rejestru VAT podlega kontroli sądowoadministracyjnej, o czym na samym końcu artykułu.

Możliwość sądowej kontroli wykreślenia podatnika z rejestru VAT ma szczególne znaczenie, bowiem ustawodawca nie przewidział dla podatnika żadnych możliwości zweryfikowania tego czy organ podatkowy rzeczywiście przed wykreśleniem podatnika z rejesru VAT podjął próby skontaktowania się z nim. W sytuacji, gdy takie próby były podejmowane przez organ podatkowy, podatnik nie ma również żadnych instrumentów prawnych aby sprawdzić czy naczelnik urzędu skarbowego wypełnił dodatkowy warunek w postaci udokumentowania prób skontaktowania się z podatnikiem.

Dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą

Trzecią przesłanką umożliwiająca organom podatkowym na wykreślenie z VAT jest podanie przez podatnika w zgłoszeniu rejestracyjnym danych niezgodnych z prawdą. Konieczność wyjaśnienia przez organ podatkowy okoliczności związanych z danymi zawartymi w zgłoszeniu rejestracyjnym powoduje wydłużenie postępowania rejestracyjnego (ostatnio do kilku miesięcy). Niezamierzone przez podatnika pomyłki w zgłoszeniu rejestracyjnym np. podanie błędnej daty rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, mogą spowodować wykreślenie z rejestru VAT. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, że organ podatkowy w pierwszej kolejności powinien dążyć do wyjaśnienia tego, czy niezgodność danych w zgłoszeniu rejestracyjnym wynika z celowego działania podatnika czy może jednak stanowi niezamierzoną pomyłkę.

Brak stawiennictwa podatnika na wezwania organu podatkowego

Brak stawiennictwa podatnika albo jego pełnomocnika to czwarta przesłanka wykreślenia z VAT. Przesłanka ta jest wyrazem nadmiernego rygoryzmu ustawodawcy. Zadać można pytanie, w jakiej relacji pozostaje możliwość wykreślenia z rejestru VAT wskutek niestawiennictwa podatnika na wezwania z możliwością nałożenia przez organ podatkowy na świadka albo pełnomocnika kary porządkowej przewidzianej w Ordynacji podatkowej. Czy niestawiennictwo świadka na przesłuchanie, który jest jednocześnie podatnikiem VAT, może spowodować, że zostanie on wykreślony z rejestru VAT? Przy czym nałożenie kary porządkowej przewidzianej w Ordynacji podatkowej zawsze następuje w formie zaskarżalnego postanowienia, które musi zostać doręczone podatnikowi.

Powyższą regulację interpretować należy w taki sposób, że brak stawiennictwa podatnika albo jego pełnomocnika na wezwania organu podatkowego może stanowić uzasadniony powód do wykreślenia z VAT, wyłącznie, gdy wezwania do stawiennictwa dotyczyły wyjaśnienia kwestii związanych z rejestracją VAT, a nie z wyjaśnieniem innych kwestii w odrębnym od postępowania rejestracyjnego VAT postępowaniu.

Niezarejestrowany podatnik VAT a prawo do odliczenia podatku naliczonego

Artykuł 88 ust. 4 ustawy o VAT przewiduje, że obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni(…) W ten sposób polski ustawodawca pozbawił prawa do odliczenia podatku VAT podatnika nabywającego usługi albo towary od niezarejestrowanego podatnika VAT.

Rozpatrując zgodność wspomnianego przepisu polskiej ustawy o VAT z prawem UE, warto wskazać na wyrok TSUE z dnia 22 grudnia 2010 r., C-438/09, B. J. Dankowski. Stan faktyczny tej sprawy przedstawiał się następująco:

B.J. Dankowski, skarżący przed sądem krajowym, prowadzi przedsiębiorstwo Dan-Trak. W okresie od 2004 r. do 2006 r. M. Płacek, prowadzący przedsiębiorstwo Artem-Studio, wykonywał na rzecz skarżącego podlegające opodatkowaniu usługi marketingowe. M. Płacek nie dopełnił obowiązku rejestracji jako podatnik podatku od towarów i usług ani nie rozliczył tego podatku, mimo że wystawiał faktury dokumentujące wykonanie przez niego usług ze wskazaniem podatku należnego.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi stwierdził, że B.J. Dankowskiemu nie przysługiwało prawo do odliczenia należnego podatku VAT ujętego w fakturach wystawionych przez M. Płacka, nie kwestionuje jednak rzeczywistego wykonania tych usług.

W uzasadnieniu decyzji podniesiono, że wystawca spornych faktur nie był zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT, a w konsekwencji braku spełnienia obowiązku rejestracyjnego wymaganego na podstawie właściwych przepisów krajowych faktury wystawione przez ten podmiot nie stanowią podstawy do odliczenia podatku naliczonego.

Rozstrzygając powyższą sprawę TSEU orzekł, że:

Artykuł 18 ust. 1 lit. a) oraz art. 22 ust. 3 lit. b) szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, należy interpretować w ten sposób, że podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku od wartości dodanej zapłaconego z tytułu nabycia usług wykonanych przez innego podatnika niezarejestrowanego jako podatnik podatku od wartości dodanej, w sytuacji gdy odnośne faktury zawierają wszystkie informacje wymagane przez wskazany art. 22 ust. 3 lit. b), a w szczególności zawierają informacje niezbędne do ustalenia tożsamości osoby, która wystawiła te faktury, oraz rodzaju wykonanych usług.

Artykuł 17 ust. 6 szóstej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisom krajowym, na mocy których podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku od wartości dodanej zapłaconego innemu podatnikowi będącemu usługodawcą niezarejestrowanym dla celów tego podatku.

Pozostałe przesłanki powodujące wykreśleniem z rejestru VAT

Wykreślenie z VAT może nastąpić również wówczas, gdy podatnik:

1) zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy lub

2) będąc obowiązanym do złożenia deklaracji, o której mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, nie złożył takich deklaracji za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały, lub

3) składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje, o których mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, w których nie wykazał sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia, lub

4) wystawiał faktury lub faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane, lub

5) prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej.

Uchwała NSA z dnia 23 października 2023 r., sygn. I FPS 3/23

Naczelny Sąd Administracyjny uchwałą z dnia 23 października 2023 r., I FPS 3/23, rozstrzygnął występujące w orzecznictwie sądowym rozbieżności, odnoszące się do tego, czy wykreślenie podatnika z rejestru VAT następuje w drodze decyzji administracyjnej czy też poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej. We wspomnianej uchwale NSA opowiedział się za tym, że wykreślenie podatnika z rejestru VAT następuje poprzez czynność materialno-techniczną. Tym samym NSA podzielił wcześniej wyrażany w orzecznictwie NSA pogląd, że:

Wyrok NSA z dnia 28 sierpnia 2013 r., I FSK 1266/12:
Wykreślenie z urzędu podatnika z rejestru VAT jest czynnością materialno-techniczną i ze względu na przesłanki zawarte w tym przepisie nie zachodzi potrzeba wydawania decyzji lub postanowienia. Czynności materialno-techniczne są formą załatwiania spraw administracyjnych, gdy należy zastosować prawo materialne bez rozstrzygania sporu co do jego treści lub jeżeli nie zachodzi potrzeba dokonywania ustalenia obowiązującego prawa w drodze wykładni.

Jednocześnie jednolicie w orzecznictwie NSA wyrażany jest pogląd, że na tego rodzaju czynność materialno-techniczą tj. wykreślenie z rejestru VAT, podatnikowi przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Zważywszy na skutki, jakie w sferze praw i obowiązków podatnika wywołuje ta czynność, należy przyjąć, iż podatnik bezpodstawnie wykreślony z rejestru podatników VAT z zastosowaniem trybu określonego w art. 96 ust. 9 ustawy o VAT nie może być pozbawiony możliwości skontrolowania dokonanej przez organ podatkowy czynności. W takich przypadkach właściwą drogą jest możliwość uruchomienia skargi do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Jak sprawdzić czy podatnik VAT został wykreślony?

Na stronie Krajowej Administracji Skarbowej udostępniono wyszukiwarkę umożliwiającą sprawdzenie czy dany podatnik został wykreślony z rejestru VAT.

Adwokat. Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
msz@szymalazaremba.pl
Marek Szymała

Korekta deklaracji podatkowej

Przepisy prawa przewidują możliwość skorygowania złożonej deklaracji podatkowej. Kiedy złożenie korekty deklaracji będzie bezskuteczne, w jakich przypadkach prawo do korekty jest zawieszone? Jakie będą skutki na gruncie prawa karnego skarbowego złożenia skutecznej korekty deklaracji podatkowej?

Karuzela podatkowa

Karuzela podatkowa jest zorganizowaną strukturą, mającą na celu uzyskanie korzyści majątkowych poprzez nienależne zaniżenie zobowiązań podatkowych w podatku VAT albo nienależny zwrot różnicy podatku VAT.

Skutki wystawienia faktury przed formalną rejestracją VAT

Czy podatnik VAT ma prawo do odliczenia VAT z faktury wystawionej przez niezarejestrowanego podatnika? Czy niezarejestrowany podatnik możne odliczyć podatek naliczony z faktur które otrzymał przed rejestracją w VAT?

Kontrola skarbowa a kontrola podatkowa – różnice

Pojęcie kontroli skarbowej używane w języku potocznym ma całkiem inne znaczenie od tego występującego w języku prawnym. Próbę wyjaśnienia na czym polega i czym właściwie jest kontrola skarbowa dodatkowo komplikują często wprowadzane ostatnimi czasy zmiany przepisów ustaw podatkowych.