w kategorii Ordynacja podatkowa

art. 130 § 3 Ordynacji podatkowejInstytucja wyłączenia pracownika organu podatkowego ma charakter procesowy. Gwarantuje ona stronie obiektywne rozstrzygnięcie sprawy przez jej poddanie instancyjnej kontroli w postępowaniu administracyjnym, a następnie – kontroli sądowej. Z wyjątkiem podejmowania czynności niecierpiących zwłoki z uwagi na interes społeczny lub ważny interes strony, podlegający wyłączeniu pracownik nie może dokonywać innych czynności niezbędnych do załatwienia sprawy w formie decyzji ani w nich uczestniczyć, a tym bardziej wydawać decyzji w imieniu organu administracji publicznej lub za ten organ.

Wyłączenie pracownika organu podatkowego z urzędu

Wyłączenie pracownika organu podatkowego nastąpić może z urzędu albo na wniosek strony postępowania. Co istotne, w razie wystąpienia którejkolwiek przesłanki do wyłączenia pracownika z urzędu, ten powinien zostać obligatoryjnie wyłączony od prowadzenia sprawy. Wyłączenie pracownika organu podatkowego z urzędu nie ma więc charakteru uznaniowego i nie zależy od tego, czy strona złoży w tym zakresie stosowny wniosek. Jednakże zdarzać się mogą sytuacje, w których pomimo wystąpienia przewidzianej prawem przesłanki do wyłączenia pracownika organu podatkowego z urzędu, organ podatkowy nie podejmuje w tym zakresie żadnych działań (organ pozostaje w bezczynności). Oczywiście wówczas strona może złożyć wniosek o wyłączenie pracownika organu podatkowego, wskazując na wystąpienie jednej z przesłanek do wyłączenia pracownika organu podatkowego z urzędu. Działanie takie spowoduje, że organ podatkowy będzie zmuszony do ustosunkowania się do wniosku strony o wyłączenie pracownika z uwagi na wystąpienie przesłanki do wyłączenia pracownika organu podatkowego z urzędu.

Pracownik organu podatkowego z urzędu powinien zostać wyłączony od udziału w postępowaniu, jeżeli:

1) jest stroną postępowania;

2) pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na ich prawa lub obowiązki;

3) stroną jest jego małżonek, rodzeństwo, wstępny, zstępny lub powinowaty do drugiego stopnia;

4) stronami są osoby związane z nimi z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

5) był świadkami lub biegłymi, byli lub są przedstawicielami podatnika albo przedstawicielem podatnika jest jedna z osób wymienionych w pkt 3 i 4;

6) brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;

7) zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciw nim postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne;

8) stroną jest osoba pozostająca wobec nich w stosunku nadrzędności służbowej.

Wystąpienie którejkolwiek z tych przesłanek stanowi podstawę do złożenia przez stronę postępowania wniosku o wydanie przez właściwy organ podatkowy postanowienia o wyłączeniu pracownika organu podatkowego.

„Branie udziału w wydaniu decyzji” jako przesłanka wyłączenia pracownika organu

Pod pojęciem “zaskarżonej decyzji” należy rozumieć nie tylko decyzję zaskarżoną w drodze odwołania, lecz także decyzję zakwestionowaną w trybie skutecznego złożenia wniosku o wznowienie postępowania podatkowego lub wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji.

Zakres pojęcia „brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji” nie obejmuje sytuacji uprzedniego uchylenia decyzji organu pierwszej instancji, a następnie przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia temu organowi. Omawiany przepis stosuje się jedynie do sytuacji, gdy ta sama osoba uczestniczy w wydaniu decyzji w sprawie zarówno w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, jak i w postępowaniu prowadzonym przez organ odwoławczy, a także do przypadków, kiedy zaskarżenie decyzji ostatecznej realizowane jest w trybach nadzwyczajnych.

Wyrok NSA z dnia 31 maja 2016 r., I FSK 1965/14:
Pracownicy organu podatkowego, którzy brali udział w wydaniu decyzji lub podejmowali istotne czynności w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji, nie są wyłączeni, na podstawie art. 130 § 1 pkt 6 Ordynacji podatkowej, od udziału w postępowaniu nadzwyczajnym o uchylenie lub zmianę decyzji ostatecznej na podstawie art. 253 tejże ustawy

Pewnego komentarza wymaga natomiast następujący pogląd wyrażony przez NSA w wyroku z dnia 28 marca 2022 r.:

Wyrok NSA z dnia 28 marca 2022 r., I FSK 74/22:
Ustawodawca nie powiązał przesłanki ponownego udziału tego samego pracownika organu przy wydawaniu kolejnej decyzji w tej samej sprawie z jego automatycznym wyłączeniem, ustanawiając dodatkowy warunek w postaci konieczności uprawdopodobnienia braku jego bezstronności. Taka konstrukcja wskazuje na potrzebę łączenia wyłączenia pracownika z możliwością jego rzeczywistego wpływu na treść rozstrzygnięcia organu.

Wbrew temu co stwierdził NSA w końcowym fragmencie zacytowanego fragmentu uzasadnienia wyroku, ustawodawca nie powiązał oceny, czy zachodzą przesłanki do wyłączenia pracownika organu podatkowego z możliwym wpływem na końcowe rozstrzygnięcie organu podatkowego. Przeczy temu wprost  konstrukcja prawna w postaci możliwości złożenia przez stronę wniosku o wyłączenie pracownika w trakcie trwającego postępowania (kontroli podatkowej), a więc jeszcze przed wydaniem decyzji podatkowej, a nie po tym fakcie. W jaki zatem sposób bezpośredni przełożony pracownika miałby rozstrzygać o zasadności wniosku o wyłączenie podległego mu pracownika, biorąc pod uwagę możliwy wpływ bezstronności pracownika na końcowe rozstrzygnięcie podatkowe, gdy jeszcze decyzja podatkowa nie została wydana? Na to pytanie niestety NSA w powyższym wyroku nie udzielił odpowiedzi.

Wyłączenie pracownika organu podatkowego na wniosek strony – art. 130 § 3 Ordynacji podatkowej

Przesłanką wyłączenia pracownika organu podatkowego od udziału w postępowaniu na wniosek strony jest uprawdopodobnienie okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości do bezstronności pracownika. Okoliczność, że pracownik organu podatkowego prowadził postępowanie poprzedzające wydanie decyzji podatkowej, która następnie została uchylona, nie stanowi wystarczającej przesłanki do jego wyłączenia na podstawie art. 130 § 3 o.p., bowiem sam ten fakt nie przesądza jeszcze o istnieniu wątpliwości co do jego bezstronności. Wśród okoliczności uprawdopodobniających te okoliczności można wywieść istotny stopień zaangażowania pracownika lub funkcjonariusza celnego w rozpoznanie sprawy zaskarżonej odwołaniem. Chodzi tutaj o sytuację, gdy pracownik organu podatkowego składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa wobec osoby bliskiej dla strony postępowania lub wyraża kategoryczną ocenę w zakresie wyniku sprawy, którą prowadzi, informując np. w trakcie czynności dowodowych o tym jak zostaną ono ocenione w decyzji lub nawet jakie będzie końcowe rozstrzygnięcie. Ujawnianie tego rodzaju poglądów w trakcie postępowania podatkowego (kontroli podatkowej) przekreśla obiektywizm danej osoby w prowadzeniu tego postępowania.

Zaskarżalność postanowienia w sprawie wyłączenia pracownika organu podatkowego

Wniosek o wyłączenie pracownika organu podatkowego rozpoznaje bezpośredni przełożony pracownika. Właściwość rzeczowa rozpoznania tego wniosku jest więc odmienna od tej, jaka występuje przy wydawaniu decyzji lub innych postanowień. Wniosek  o wyłączenie pracownika organu podatkowego rozpoznawany jest postanowieniem, na które nie przysługuje zażalenie. Jednakże strona, która nie jest zadowolona z rozstrzygnięcia zawartego w postanowieniu w sprawie wyłączenia pracownika organu może je zaskarżyć w odwołaniu od decyzji (art. 237 Ordynacji podatkowej, zob. także wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2005 r., sygn. P 8/03).

Wyłączenie pracownika organu podatkowego może nastąpić w trakcie postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej oraz czynności sprawdzających.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o.

Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania podatkowe tej spółki zalicza się do odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Jakie są przesłanki odpowiedzialności członków zarządu sp. z o.o. za zobowiązania podatkowe tej spółki? Jaki jest zakres tej odpowiedzialności oraz jak kształtuje się przedawnienie tej odpowiedzialności?

Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego

Skarga do WSA jest pismem procesowym, które inicjuje postępowanie sądowadministracyjne. Jest to pismo, które zarazem pozwala na kontrolę przez niezawisły sąd administracyjny decyzji podatkowych wydawanych przez organy podatkowe, które należą do władzy wykonawczej.

Odwołanie od decyzji podatkowej

Odwołanie od decyzji podatkowej jest środkiem umożliwiającym podatnikowi zaskarżenie niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia podatkowego organu I instancji. Odwołanie przenosi sprawę podatkową do organu wyższego stopnia, który nie tyle kontroluje zapadłą decyzję organu I instancji, ale rozpoznaje sprawę od nowa.

Odpowiedzialność solidarna VAT

Kiedy nabywca towaru będzie odpowiadał solidarnie z dostawcą towaru za niezapłacony przez niego VAT? Jakie jest zakres odpowiedzialności majątkowej podatnika z tytułu solidarnej odpowiedzialności VAT?

adwokat
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
msz@szymalazaremba.pl
Marek Szymała