Rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji ma charakter wyjątkowy. W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością zasadą jest bowiem prowadzenie postępowania likwidacyjnego. Wspólnicy właściwie w każdym momencie mogą podjąć uchwałę o rozwiązaniu spółki i otwarciu jej likwidacji. Natomiast rozwiązanie sp. z o.o. z pominięciem likwidacji nie zależy od woli wspólników, lecz jest skutkiem działania sądu rejestrowego. W poniższym artykule wyjaśniamy, kiedy sąd może rozwiązać spółkę z o.o. bez likwidacji i jak przebiega postępowanie w tej sprawie.
Przesłanki wszczęcia postępowania o rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji
Podstawą rozwiązania spółki z o.o. bez likwidacji są przepisy ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Ściślej – art. 25a-25d tej ustawy. Regulują one postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do KRS bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.
Warto wiedzieć, że wspomniane przepisy wprowadzono po to, by umożliwić sądom rejestrowych wykreślanie z KRS „podmiotów martwych”. Chodzi o takie podmioty, które faktycznie nie prowadzą żadnej działalności, nie wykonują obowiązków rejestrowych (np. nie składają sprawozdań finansowych) i nie posiadają majątku. Jak pokazuje praktyka, takich podmiotów jest całkiem sporo. Niewątpliwie ich figurowanie w KRS nie służy pewności obrotu gospodarczego i osłabia wiarygodność ujawnionych w KRS danych.
Podobnie jak wobec innych „martwych podmiotów”, także wobec spółki z o.o. postępowanie o rozwiązanie bez likwidacji sąd wszczyna z urzędu. Co ważne, sąd rejestrowy ma obowiązek rozpocząć takie postępowanie, jeśli wystąpi któraś z przewidzianych prawem przesłanek. Chodzi o następujące sytuacje:
1) Oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości albo umarzając postępowanie, sąd upadłościowy stwierdził, że są podstawy do rozwiązania spółki bez likwidacji
Obowiązek działania sądu rejestrowego wynika w takiej sytuacji z art. 25a ust. 1 pkt 1 ustawy o KRS. Warto zauważyć, że przepis ten jest skorelowany z następującymi regulacjami prawa upadłościowego:
Art. 13 ustawy – Prawo upadłościowe:
1. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.
2. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
2a. Oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd ustala, czy materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do rozwiązania podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.
Art. 361 ustawy – Prawo upadłościowe:
1. Sąd umorzy postępowanie upadłościowe, jeżeli:
1) majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
2. W przypadku umorzenia postępowania upadłościowego z powodu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, sąd ustala, czy materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do rozwiązania podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego..
Jak zatem widać, w takich sytuacjach to sąd upadłościowy „daje impuls” do działania sądowi rejestrowemu.
2) Sąd upadłościowy oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzył postępowanie upadłościowe z uwagi na „ubóstwo” potencjalnej masy upadłości
Kolejna przesłanka wszczęcia postępowania o rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji wynika z art. 25a ust. 1 pkt 2 ustawy o KRS. Dotyczy ona sytuacji, gdy oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe, ponieważ majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego. Związana jest zatem również z art. 13 ust. 1 i 2 oraz art. 361 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego.
3) Sąd rejestrowy odstąpił od prowadzenia postępowania przymuszającego lub je umorzył
Przesłanka ta wynika z art. 25a ust. 1 pkt 3 ustawy o KRS. Chodzi o sytuację, gdy np. z uwagi na brak zarządu lub nieaktualny adres spółki odstąpiono lub umorzono tzw. postępowanie przymuszające.
Co to jest postępowanie przymuszające? To postępowanie prowadzone przez sąd rejestrowy w celu „zmuszenia” spółki lub innego podmiotu do wykonania obowiązków rejestrowych (np. obowiązku złożenia dokumentów dotyczących zmian w składzie zarządu). Podstawą prowadzenia postępowania przymuszającego jest art. 24 ustawy o KRS. W ramach postępowania przymuszającego sąd rejestrowy dokonuje wezwań pod rygorem zastosowania grzywny.
4) Pomimo wezwania sądu nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za dwa kolejne lata obrotowe
Następną przesłankę wszczęcia postępowania o rozwiązanie spółki bez likwidacji przewiduje art. 25a ust. 1 pkt 4 ustawy o KRS. Chodzi o sytuację, gdy spółka – mimo wezwania sądu rejestrowego – nie złożyła rocznych sprawozdań finansowych za dwa kolejne lata obrotowe.
Warto przypomnieć, że sądy rejestrowe na podstawie danych z systemu teleinformatycznego weryfikują, czy sprawozdania finansowe są składane terminowo. W przypadku opieszałych spółek dość często wszczynane są postępowania przymuszające, w których sąd wzywa do wykonania zaległych obowiązków sprawozdawczych pod rygorem grzywny.
5) Mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków ewidencyjnych
Ostatnia przesłanka wynika z art. 25a ust. 1 pkt 5 ustawy o KRS. Dotyczy ona niewykonania – mimo dwukrotnego wezwania przez sąd rejestrowy – obowiązków ewidencyjnych innych niż złożenie sprawozdania finansowego. Na przykład chodzić może o niezgłoszenie aktualnego składu zarządu lub niewskazanie aktualnego adresu siedziby
Jak przebiega postępowanie o rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji?
Skutkiem wystąpienia choć jednej z opisanych wyżej przesłanek jest obowiązek wszczęcia przez sąd rejestrowy postępowania o rozwiązanie spółki bez likwidacji.
Zawiadomienie o wszczęciu postępowania
Pierwszym krokiem jest, co do zasady, wysłanie zawiadomienia o wszczęciu postępowania o rozwiązanie spółki bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. W zawiadomieniu sąd rejestrowy wzywa spółkę do wykazania, że faktycznie prowadzi działalność i posiada majątek. Ponadto zawiadomienie zawiera pouczenie o skutkach braku odpowiedzi, tj. o dalszym prowadzeniu postępowania o rozwiązanie spółki bez likwidacji i jej wykreśleniu z KRS.
Po otrzymaniu wezwania spółka ma 14 dni na udzielenie odpowiedzi. Jeśli spółka rzeczywiście prowadzi działalność i posiada majątek, powinna to wykazać, wskazując jednocześnie składniki swojego majątku.
Ogłoszenie w MSiG o wszczęciu postępowania w sprawie rozwiązania sp. z o.o. bez likwidacji
Poza wysłaniem spółce wspomnianego wyżej zawiadomienia, sąd rejestrowy powinien ogłosić o wszczęciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG). Treść takiego ogłoszenia obejmuje m.in.:
1) informację o celu prowadzonego przez sąd postępowania,
2) wezwanie skierowane do wszystkich osób, których uzasadniony interes mógłby się sprzeciwiać rozwiązaniu spółki bez likwidacji i jej wykreśleniu z KRS, do zgłaszania okoliczności przemawiających przeciwko rozwiązaniu spółki w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia,
3) pouczenie, że w razie stwierdzenia, iż spółka nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności, sąd rejestrowy może orzec o jej rozwiązaniu bez likwidacji i wykreśleniu z KRS.
Uproszczenie procedury w przypadku braku zarządu lub aktualnego adresu spółki
Warto wiedzieć, że w przypadku braku zarządu lub aktualnego adresu spółki ustawodawca przewidział uproszczenie proceduralne. Polega ono na tym, że zawiadomienie spółki jest zastępowane ogłoszeniem w MSiG.
Zamieszczenie ogłoszenia w MSiG jest zawsze konieczne. Natomiast zawiadomienie sąd wysyła tylko w przypadku, gdy spółka ma zarząd i w KRS widnieje aktualny adres spółki.
Jakie okoliczności bada sąd w toku postępowania?
Co ważne, wystąpienie przesłanki wszczęcia postępowania o rozwiązanie spółki bez likwidacji nie oznacza automatycznie, że sąd wykreśli spółkę z KRS. W toku postępowania sąd rejestrowy musi bowiem zbadać, czy spółka:
1) posiada zbywalny majątek (przy czym zasadniczo nie ma znaczenia wartość należącego do spółki majątku – istotny jest sam fakt posiadania przez spółkę choćby jednego zbywalnego składnika majątku),
2) faktycznie prowadzi działalność (dotyczy to prowadzenia jakiejkolwiek działalności – np. charytatywnej, a nie tylko działalności gospodarczej).
Jeśli sąd ustali, że zachodzi któraś z tych okoliczności, nie będzie mógł wydać postanowienia o rozwiązaniu spółki bez likwidacji.
W jaki sposób sąd rejestrowy bada te okoliczności? Otóż sąd może zwrócić się o udzielenie niezbędnych informacji do różnych urzędów i instytucji, w tym organów podatkowych. W praktyce sąd zazwyczaj wysyła zapytania do:
1) urzędu skarbowego,
2) ZUS,
3) sądu wieczystoksięgowego,
5) właściwego urzędu miasta lub urzędu gminy,
6) Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców.
Sposoby zakończenia postępowania o rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji
W zależności od ustaleń poczynionych w toku postępowania o rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji, jego wynik może być dwojaki.
Umorzenie postępowania
Pierwszy scenariusz to umorzenie przez sąd postępowania o rozwiązanie sp. z o.o. bez likwidacji. Zgodnie z przepisami umorzenie postępowania powinno nastąpić, jeżeli sąd ustali, że:
1) spółka posiada zbywalny majątek,
2) faktycznie spółka prowadzi działalność,
3) zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu spółki, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.
Wykreślenie spółki z o.o. z KRS bez likwidacji
Druga możliwość to wydanie przez sąd postanowienia o rozwiązaniu spółki z o.o. bez likwidacji i zarządzenie jej wykreślenia z KRS. Do wydania takiego rozstrzygnięcia niezbędne jest ustalenie, że spółka nie posiada zbywalnego majątku oraz nie prowadzi działalności i jednocześnie nie występują inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu sp. z o.o. bez likwidacji. Co ważne, rozwiązanie spółki bez likwidacji jest możliwe nawet wówczas, gdy spółka ma niezaspokojone zobowiązania lub nieściągalne wierzytelności.
Podsumowanie
Jak widać, wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mają swobody wyboru między likwidacją spółki a jej zamknięciem w trybie bezlikwidacyjnym. Rozwiązanie spółki z o.o. bez likwidacji nie jest bowiem standardowym sposobem zakończenia działalności spółki, lecz ma charakter sankcyjny. Dlatego podmiotem uprawnionym do rozwiązania sp. z o.o. bez likwidacji jest wyłącznie sąd rejestrowy, który ma obowiązek przeprowadzić odpowiednie postępowanie zgodnie z przepisami ustawy o KRS.
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisana na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu. Posiada także uprawnienia doradcy podatkowego. Specjalizacje: prawo spółek i M&A, prawo kontraktów, prawo podatkowe. Zajmuje się również prowadzeniem mediacji w sporach między przedsiębiorcami.
✉ mz@szymalazaremba.pl