w kategorii Postępowanie egzekucyjne w administracji

Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracjiZarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji są środkiem zaskarżenia, który przysługuje zobowiązanemu na każdym etapie trwania tego postępowania. Doręczenie zobowiązanemu tytułu wykonawczego następuje zawsze w początkowej fazie postępowania egzekucyjnego w administracji. W związku z tym zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji będą (nie zawsze, ale zazwyczaj) pierwszym pismem procesowym, dzięki któremu zobowiązany może podjąć działania mające na celu obronę jego praw.

Prawo do wniesienia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Jednym z obowiązkowych elementów, jakie zawierać musi tytuł wykonawczy wystawiony w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu prawie do zgłoszenia do wierzyciela zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej (art. 27 § 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, dalej u.p.e.a.).

Brak pouczenia w tytule wykonawczym o prawie do wniesienia zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej nie pozbawia zobowiązanego tego prawa. Może on w terminie 7 dni od otrzymania tytułu wykonawczego wnieść zarzuty – nawet jeśli nie został o tym pouczony.

Termin na wniesienie zarzutów (stan prawny obowiązujący do 29 lipca 2020 r.)

W stanie prawnym obowiązującym do 29 lipca 2020 r. zobowiązany mógł wnieść zarzuty w terminie 7 dni od doręczenia mu tytułu wykonawczego. Termin ten był tzw. terminem prekluzyjnym. Uchybienie 7-dniowemu terminowi na wniesienie zarzutów powodowało, że nie mogły one zostać rozpatrzone przez organ egzekucyjny, chyba że uchybienie terminu nastąpiło bez winy zobowiązanego.

Termin na wniesienie zarzutów (stan prawny obowiązujący od 30 lipca 2020 r.)

W stanie prawnym obowiązującym od 30 lipca 2020 r. zarzuty w sprawie egzekucji administracyjnej wnosi się nie później niż:

1) w terminie 30 dni od dnia wyegzekwowania w całości obowiązku, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;

2) do dnia wykonania w całości obowiązku o charakterze niepieniężnym lub zapłaty w całości należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;

3) w terminie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego.

Obecnie nie ma już 7-dniowego terminu prekluzyjnego na wniesienie zarzutów od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Ustawodawca nie przewidział zdarzenia początkowego, od którego liczony byłby termin na wniesienie zarzutów. Przewidział wyłącznie terminy końcowe na wniesienie zarzutów. Oznacza to, że zarzuty można wnieść w dowolnym czasie trwania postępowania egzekucyjnego. Obecnie termin, w którym zarzuty zostaną wniesione, ma znaczenie wyłącznie dla skutku w postaci zawieszenia lub braku zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

➤ Stan prawny obowiązujący do 29 lipca 2020 r. ma zastosowanie do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych do dnia 29 lipca 2020 r.

➤ Stan prawny obowiązujący od 30 lipca 2020 r. ma zastosowanie do postępowań egzekucyjnych wszczętych po dniu 29 lipca 2020 r.

Podstawy zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Podstawy zarzutów sformułowane zostały w art. 33 § 2 u.p.e.a. Zgodnie z tym przepisem zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji zobowiązany może podnieść, gdy

1) obowiązek podlegający egzekucji administracyjnej nie istnieje;

2) obowiązek podlegający egzekucji został w tytule wykonawczym określony odmiennie od zobowiązania podatkowego wynikającego z decyzji podatkowej, stanowiącej podstawę prawną określenia tego obowiązku;

3) w tytule wykonawczym jako zobowiązanego wskazano podmiot, który faktycznie nie jest zobowiązanym;

4) nie doręczono przed wystawieniem tytułu wykonawczego zobowiązanemu upomnienia, a obowiązek taki nie został uchylony na podstawie przepisów prawa;

5) nie było podstaw do wystawienia tytułu wykonawczego, ponieważ obowiązek wygasł w całości lub w części;

6) nie było podstaw do wystawienia tytułu wykonawczego, ponieważ obowiązek nie jest wymagalny;

Powyższe przesłanki zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji stanowią katalog zamknięty, co oznacza, że tylko one stanowić mogą podstawę zarzutów.

Skutki wniesienia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

W tytule wykonawczym organ ma obowiązek pouczyć zobowiązanego o przysługującym mu prawie wniesienia zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej oraz o skutkach wniesienia tego zarzutu nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego i po upływie tego terminu. Różnica ta sprowadza się do tego, że wniesienie zarzutów w terminie 7 dni o doręczenia odpisu tytułu wykonawczego spowoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wierzyciel po otrzymaniu zarzutów wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego. Gdy wierzyciel jest równocześnie organem egzekucyjnym, możliwość taka nie wystąpi w ogóle.

Natomiast zarzuty wniesione po upływie 7-dniowego terminu od otrzymania odpisu tytułu wykonawczego nie będą skutkować zawieszeniem postępowania egzekucyjnego.

W literaturze występowały zasadnicze rozbieżności odnośnie do tego, w jakiej formie i czy w ogóle w przypadku wniesienia zarzutów organ egzekucyjny wydać ma odpowiedni akt administracyjny. Część komentatorów opowiadała się za tym, że organ egzekucyjny nie miał podstaw prawnych do wydania postanowienia w sprawie zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Inni twierdzili, że postanowienie takie należy wydać, zaś jego podstawą prawną był art. 35 u.p.e.a. w zw. z art. 56 § 3 u.p.e.a. Wybór pomiędzy jednym a drugim rozwiązaniem przesądzał o przyznaniu lub nieprzyznaniu prawa do sądowej kontroli rozstrzygnięcia w tej kwestii. Chodziło zatem nie tylko o samo prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania, ale również o prawo zobowiązanego do sądowej kontroli rozstrzygnięcia w sprawie zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Niejednokrotnie spór pomiędzy zobowiązanym a organem egzekucyjnym polegać mógł na tym, czy dane pismo, którego tytuł był inny niż “zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym”, stanowiło faktycznie zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Mogły również wystąpić spory odnośnie do faktycznego terminu wniesienia zarzutów, a więc czy zostały one wniesione przez zobowiązanego w ciągu 7 dni od otrzymania odpisu tytułu wykonawczego, czy już po upływie tego terminu. Od prawidłowego ustalenia tych zdarzeń zależało zaś zawieszenie lub odmowa zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

Obowiązek wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego

W obecnym stanie prawnym, na podstawie przewidzianego w art. 35 § 1 u.p.e.a. odesłania do art. 56 § 3 u.p.e.a., organ egzekucyjny ma obowiązek wydać postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, jeżeli zobowiązany wniósł zarzuty w terminie 7 dni od otrzymania odpisu tytułu wykonawczego.

Rozpoznanie zarzutów (stan prawny od 30 lipca 2020 r.)

W stanie prawnym obowiązującym od dnia 30 lipca 2020 r. zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji rozpoznaje wierzyciel. Zarzuty wnosi się do wierzyciela za pośrednictwem organu egzekucyjnego.

Wierzyciel rozpoznaje zarzuty w drodze postanowienia, w którym:

1) oddala zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej,
albo
2) uznaje zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej,
albo
3) stwierdza niedopuszczalność zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej.

Na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służy zobowiązanemu zażalenie (art. 34 § 3 u.p.e.a.). Zażalenie rozpoznaje organ odwoławczy właściwy dla wierzyciela. Zobowiązany wnosi zażalenie do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżone postanowienie, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia w sprawie wniesionych zarzutów.

Organ egzekucyjny po otrzymaniu zawiadomienia o wydaniu ostatecznego postanowienia o uznaniu zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej umarza postępowanie egzekucyjne w całości albo w części.

Rozpoznanie zarzutów przez organ egzekucyjny w sytuacji, gdy był on jednocześnie wierzycielem (stan prawny do 29 lipca 2020 r.)

W stanie prawnym obowiązującym do dnia 29 lipca 2020 r. zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji rozpoznawał organ egzekucyjny (art. 34 § 4 u.p.e.a.). Jeżeli zarzuty zostały uznane za uzasadnione, organ egzekucyjny umarzał postępowanie egzekucyjne albo wydawał postanowienie o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego. Organ egzekucyjny mógł umorzyć postępowanie egzekucyjne w części albo w całości. Umorzenie w części mogło dotyczyć np. sytuacji, gdy odsetki od zaległości podatkowych wykazane w tytule wykonawczym obliczone zostały błędnie – oczywiście przy założeniu, że zobowiązany podniósł ten zarzut.

Na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służyło zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym zażalenie (art. 34 § 5 u.p.e.a.). Zażalenie rozpoznawał organ odwoławczy właściwy rzeczowo dla organu egzekucyjnego. Zobowiązany wnosił zażalenie do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżone postanowienie, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia w sprawie wniesionych zarzutów.

Brak stanowiska wierzyciela w sprawie zarzutów

W uchwale z dnia 25.06.2007 r., I FPS 4/06, wyraził następujący pogląd:

Jest oczywistym, że potrzeba uzyskania stanowiska wierzyciela przed rozpatrzeniem przez organ egzekucyjny zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji nie występuje w sytuacji, gdy egzekucja została wszczęta z urzędu przez organ egzekucyjny będący zarazem wierzycielem, na podstawie wystawionego przez siebie tytułu wykonawczego, a więc przez jeden i ten sam podmiot, co oznacza też, iż nie zachodzą podstawy prawne do oddzielnego wypowiadania się przez ten podmiot o zasadności zgłoszonego zarzutu – najpierw jako wierzyciel i oddzielnie – jako organ egzekucyjny.

Rozpoznanie zarzutów przez organ egzekucyjny w sytuacji, gdy nie był on jednocześnie wierzycielem (stan prawny do 29 lipca 2020 r.)

W przypadku, gdy organ egzekucyjny nie był jednocześnie wierzycielem, zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10 u.p.e.a. organ egzekucyjny rozpatrywał po uzyskaniu stanowiska wierzyciela. Stanowisko wierzyciela było dla organu egzekucyjnego wiążące (art. 34 § 1 u.p.e.a.). Na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela przysługiwało zażalenie (art. 34 § 2 u.p.e.a.). Ostateczne postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela nie podlegało kontroli sądowoadministracyjnej – na takie postanowienie nie przysługiwała skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego (art. 3 § 2 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Należy zwrócić uwagę na zmianę stanu prawnego w tym zakresie. Przed 15 sierpnia 2015 r. na tego rodzaju postanowienie przysługiwała skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Zmiana przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie spowodowała jednak, że postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela nie podlegało w ogóle kontroli sądowej. Było wręcz przeciwnie, na co wskazywało orzecznictwo NSA.

Wyrok NSA 11.06.2019 r., II FSK 2024/17:
Sądowa kontrola postanowień organu egzekucyjnego w sprawie zgłoszonych zarzutów musi więc uwzględniać stanowisko wierzyciela wyrażone w niezaskarżalnym postanowieniu, zwłaszcza że ta wypowiedź wierzyciela jest wiążąca dla organu egzekucyjnego i stanowi niezbędny element jego postanowienia w sprawie zgłoszonych zarzutów.

Brak doręczenia tytułu egzekucyjnego a prawo do wniesienia zarzutów (stan prawny do 29 lipca 2020 r.)

W wyroku z 20.12.2006 r., I FSK 427/06, NSA wyraził następujące stanowisko:

Brak doręczenia odpisu tytułu wykonawczego nie pozbawia zobowiązanego prawa do składania zarzutów.

Pogląd ten został również wyrażony w wyroku NSA z dnia 29.05.2019 r., I FSK 282/19:

Doręczenie tytułu wykonawczego nie może być w każdym przypadku traktowane jako przesłanka sine qua non skutecznego wniesienia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym, w rozumieniu art. 27 par. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Nie podzielam powyższego poglądu. Jeżeli zobowiązanemu nie został doręczony w przewidziany prawem sposób odpis tytułu wykonawczego, nie zaczął w ogóle biec 7-dniowy termin na złożenie zarzutów (termin musi być liczony od określonego zdarzenia prawnego). Okolicznością niezbędną do stwierdzenia, że 7-dniowy termin na wniesienie zarzutów rozpoczął swój bieg, jest doręczenie zobowiązanemu tytułu wykonawczego. Gdyby było inaczej, to należałoby zadać pytanie – od jakiej daty (zdarzenia prawnego) rozpoczyna bieg 7-dniowy termin na wniesienie zarzutów? Przecież zobowiązany powinien wnieść zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji właśnie w tym 7-dniowym terminie, a nie w terminie dowolnym.

Ponadto trudno wyobrazić sobie, w jaki sposób zobowiązany – nie znając treści tytułu wykonawczego – miałby ocenić, czy w tytule wykonawczym obowiązek podlegający egzekucji administracyjnej został określony zgodnie z treścią decyzji podatkowej określającą wysokość podatku (art. 33 § 2 pkt 2 u.p.e.a). Prawo zobowiązanego do wniesienia zarzutów bez możliwości zapoznania się z treścią tytułu wykonawczego uważam co najmniej za prawo niepełne.

Inaczej sprawę potraktował WSA we Wrocławiu. W wyroku z dnia 10.11.2005 r., I SA/Wr 927/04 przedstawił on następujący pogląd:

Wbrew zarzutom Skarżącego nie można jednak uznać, iż postępowanie egzekucyjne nie zostało wszczęte, zgodnie z powoływaną wyżej normą art. 26 § 5 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji postępowanie wszczyna się także z dniem doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. W takim przypadku organ winien jednocześnie doręczyć zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego. Nie dopełniając tego wymogu organ egzekucyjny naruszył przepis art. 80 § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a naruszenie to ma dalej idące skutki – Skarżący został bowiem pozbawiony możliwości złożenia zarzutów, co stanowi jego ustawowe uprawnienie. Tym samym przyjąć należy, iż dopiero od daty doręczenia ww. tytułu zobowiązanemu będzie biegł siedmiodniowy termin do złożenia zarzutów, w ramach których zobowiązany będzie uprawniony do zgłaszania swoich roszczeń.

Podobnie wywiódł WSA w Warszawie:

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 3.2.2016 r., III SA/Wa 982/15:
W rozpoznanej sprawie brak dowodu skutecznego doręczenia zobowiązanemu odpisów tytułów wykonawczych sprawia, że nie można było uznać, że doszło do otworzenia się terminu na wniesienia zarzutów.

Skarga na czynność egzekucyjną

Skarga na czynność egzekucyjną uregulowana została w art. 54 § 1 ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jej celem jest obrona przed niezgodnym z prawem przeprowadzeniem czynności egzekucyjnej przez organ egzekucyjny albo egzekutora.

Jak podpisać dokument podpisem kwalifikowanym?

Szybkimi krokami zbliża się nowelizacja procedury sądowoadministracyjnej, która umożliwi wnoszenie pism procesowych, w tym przede wszystkim skarg oraz skarg kasacyjnych, w formie dokumentu elektronicznego z rozszerzeniem PDF albo DOC. Kwalifikowany podpis elektroniczny będzie zatem niezbędny do utworzenia pisma procesowego w formie dokumentu elektronicznego

Zastosowanie środka egzekucyjnego a przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego

Skoro postanowienie nadające rygor natychmiastowej wykonalności naruszało prawo, to tym samym nieuprawnione było wystawienie tytułu wykonawczego, jak też zastosowanie środka egzekucyjnego przez organy podatkowe. Konsekwencją takiej sytuacji jest konstatacja, że nie przerwano biegu terminu przedawnienia poprzez zastosowanie środka egzekucyjnego w oparciu o treść art. 70 § 4 O.p.

Sankcje w VAT

Przywrócenie sankcji w podatku VAT – zdaniem projektodawcy – ma na celu uszczelnienie systemu podatku VAT poprzez eliminację oszustw i nadużyć w tym podatku. Ma także działać prewencyjnie, uświadamiając podatnikom znaczenie poprawnego wypełniania deklaracji w podatku VAT.

Adwokat. Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
msz@szymalazaremba.pl
Marek Szymała