w kategorii Postępowanie egzekucyjne w administracji

Skarga na czynność egzekucyjnąSkarga na czynność egzekucyjną uregulowana została w art. 54 § 1 ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.). Jej celem jest obrona przed niezgodnym z prawem przeprowadzeniem czynności egzekucyjnej przez organ egzekucyjny albo egzekutora. Warto zwrócić uwagę na ostatnie dość istotne zmiany przepisów prawa dotyczące skargi na czynności egzekucyjne. Zmiany te weszły w życie w dniu 1 stycznia 2016 r. Wprowadzone zostały ustawą z 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej (art. 39 pkt 12).

Skarga na czynność egzekucyjną – zmiany wynikające z ustawy o administracji podatkowej

W  stanie prawnym przed 1 stycznia 2016 skargę na czynność egzekucyjną zobowiązany wnosił za pośrednictwem organu egzekucyjnego (art. 54 § 3 u.p.e.a.). Właściwym organem do jej rozpoznania był organ nadzoru (art. 54 § 5 u.p.e.a.). Na wydane przez organ nadzoru, najczęściej Dyrektora Izby Skarbowej, zobowiązanemu przysługiwało zażalenie. Rozpoznawane ono było przez Ministra Finansów.

Obecnie skargę na czynność egzekucyjną w administracji zobowiązany wnosi nie za pośrednictwem organu egzekucyjnego, a bezpośrednio do organu egzekucyjnego, który jest właściwy do jej rozpoznania. W aktualnym stanie prawnym to organ egzekucyjny właściwy jest do rozpoznania skargi.

Drugą zmianą jest to, że zobowiązany powinien wnieść skargę na czynności egzekucyjne w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia go o czynności egzekucyjnej. Poprzednio 14 dniowy termin biegł od dnia dokonania zakwestionowanej czynności (art. 54 § 4 u.p.e.a.).

W ustawie z 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej zamieszczono przepis przejściowy (art. 68). Zgodnie z tym przepisem do postępowań wszczętych skargami (w tym skargami na czynności egzekucyjne) lub wnioskami złożonymi przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie przepisów ustawy zmienianej w art. 39, w brzmieniu dotychczasowym, i niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Konkurencyjność skargi na czynność egzekucyjną z innymi środkami zaskarżenia

Skarga na czynność egzekucyjną nie powinna podnosić tych samych uchybień, które zobowiązany podnosi w innych środkach zaskarżenia, w tym w szczególności w zarzutach w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Innymi słowy, skarga na czynność egzekucyjną nie może niejako powielać zarzutów formułowanych przez zobowiązanego w innych środkach zaskarżenia. Wynika to z tego, że każdy środek zaskarżenia przewidziany w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji dotyczy innych uchybień. Jest to pogląd słuszny, gdyż dublowanie zarzutów wobec tych samych uchybień powodowałoby ich dwukrotne rozpoznawanie w dwóch różnych postępowaniach, a to byłoby niedopuszczalne. Z drugiej strony orzecznictwo sądowe powinno zwracać szczególną uwagę na zagwarantowanie zobowiązanemu pełnej ochrony praw przysługujących mu w postępowaniu egzekucji w administracji. Rozumiem przez to niedopuszczenie do sytuacji, w której uchybienie podnoszone przez zobowiązanego nie będzie mogło być rozpoznane w żadnym z kilku odrębnych postępowań prowadzonych na podstawie u.p.e.a., z uwagi na forsowaną przez organy egzekucyjne strategię (w każdym z tych postępowań), że uchybienie to powinno było zostać podniesione w innym postępowaniu.

Orzecznictwo sądów administracyjnych w tej materii jest następujące:

Wyrok WSA w Warszawie z 09.07.2008 r., III SA/Wa 644/08:

Oznacza to skarga na czynność egzekucyjną nie może stanowić konkurencyjnego środka zaskarżania w stosunku do innych środków prawnych przewidzianych w upea, w szczególności do zarzutów, o których mowa w art. 33 upea.

W sprawie tej zobowiązany zarzucił w skardze na czynność egzekucyjną, że zastosowany przez organ egzekucyjny środek egzekucyjny jest zbyt uciążliwy (art. 7 § 2 u.p.e.a.). WSA w Warszawie słusznie zauważył, że uchybienie to nie powinno być podnoszone w skardze na czynność egzekucyjną, gdyż stanowić powinno podstawę do formułowania przez zobowiązanego zarzutu z art. 33 § 1 pkt 8 u.p.e.a. Jest to pogląd poprawny przy założeniu, że dokonana czynność egzekucyjna zbiega się z doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego (zobowiązany ma 7 dni na wniesienie zarzutów). Gdyby o dokonywanej czynności egzekucyjnej zobowiązany był zawiadomiony po upływie 7 dni od doręczenia odpisu tytułu wykonawczego, należałoby przyjąć, że z racji, iż nie przysługuje mu już prawo do podnoszenia zarzutu z art. 33 § § 1 pkt 8 u.p.e.a., a wyłącznie skarga na czynność egzekucyjną, skarga ta powinna być merytorycznie rozpoznana (nie zachodziłaby w takiej sytuacji konkurencyjność środków zaskarżenia).

Wyrok NSA z 02.03.2012 r., II FSK 1896/10:

Unormowana w art. 54 § 1 u.p.e.a. skarga na czynności egzekucyjne jest przysługującym zobowiązanemu środkiem prawnym o charakterze subsydiarnym i stanowi uzupełnienie innych środków zaskarżenia, przysługujących zobowiązanemu w postępowaniu egzekucyjnym. Skarga na czynności egzekucyjne nie może odnosić się do tych okoliczności faktycznych i prawnych, które mogą stanowić podstawę zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Wyrok NSA z 10.02.2012 r., II FSK 1588/10:

W ramach skargi na czynności egzekucyjne mogą być podnoszone zarzuty dotyczące prawidłowości postępowania egzekucyjnego bądź egzekutora w świetle przepisów regulujących sposób i formę przeprowadzania czynności egzekucyjnych.

Wyrok NSA z 25.08.2015 r., II FSK 1916/13:

W orzecznictwie sądowym jednolicie przyjmuje się, że w ramach skargi na czynności egzekucyjne można podnosić zarzuty formalnoprawne, odnoszące się do prawidłowości postępowania organu egzekucyjnego lub egzekutora przez pryzmat przepisów regulujących sposób i formę dokonywania tychże czynności egzekucyjnych (por. wyroki WSA w Warszawie z 14 marca 2008 r., III SA/Wa 85/08, z 30 stycznia 2008 r.; III SA/Wa 1262/07; z 28 stycznia 2008 r., III SA/Wa 1626/07, wszystkie publ. w CBOSA).

Rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną

Rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną powinno być jasne i zrozumiałe. Podstawy prawne rozstrzygnięcia określone zostały w art. 54 § 5a u.p.e.a. oraz art. 54 § 5 u.p.e.a.

Uwzględnienie skargi przez organ egzekucyjny

W przypadku uznania skargi na czynność egzekucyjną za uzasadnioną organ egzekucyjny uchyla zakwestionowaną czynność egzekucyjną albo usuwa stwierdzone wady czynności. Zobowiązany powinien więc w skardze wnosić o uchylenie zakwestionowanej czynności albo o usunięcie stwierdzonych wad czynności. Postanowienie uwzględniające skargę na czynność egzekucyjną jest niezaskarżalne.

Nieuwzględnienie skargi przez organ egzekucyjny

W razie nieuwzględnienia skargi na czynności egzekucyjną organ egzekucyjny wydaje postanowienie, w którym skargę oddala. Postanowienie to jest zaskarżalne zażaleniem. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego (art. 54 § 4 u.p.e.a., art. 17 § 1 u.p.e.a.). Niekorzystne postanowienie wydane przez organ odwoławczy jest zaskarżalne skargą do wojewódzkiego sądu administracyjnego (art. 3 § 2 pkt 3 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Orzecznictwo sądów administracyjnych dotyczące skargi na czynność egzekucyjną

Wyrok WSA w Warszawie z 18.05.2007 r., III SA/Wa 4030/06:

Skarga na konkretną, jednostkową czynność egzekucyjną może być albo zasadna, albo też niezasadna. Nie jest natomiast możliwe uznanie skargi na czynność egzekucyjną za zasadną w części.

Wyrok WSA w Łodzi z 19.12.2017 r., III SA/Łd 778/17:

Podkreślić również należy, że uchybienie organu egzekucyjnego polegające na skierowaniu do zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu innej wierzytelności pieniężnej bez załączonych tytułów wykonawczych było niewątpliwe i uzasadniało uznanie skargi na tę czynność egzekucyjną za uzasadnioną. Należy jednak podkreślić, że błąd ten został przez organ egzekucyjny naprawiony przez późniejsze przesłanie odpisów tytułów wykonawczych zobowiązanemu. W związku z tym nie było uzasadnienia dla uchylenia tej czynności egzekucyjnej. Późniejsze doręczenie zobowiązanemu tytułów wykonawczych nie było uchybieniem na tyle istotnym aby miało wpływ na skuteczność dokonanej czynności egzekucyjnej, a wszystkie terminy procesowe biegły dla zobowiązanego dopiero od daty doręczenia tytułów wykonawczych tj. 3 marca 2017 r. Jak słusznie zauważył Dyrektor Izby Administracji Skarbowej skarżący w terminie skorzystał z uprawnienia do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną oraz zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej, a więc wadliwość czynności egzekucyjnej nie wywołała niekorzystnych dla skarżącego skutków procesowych Powyższe uchybienie nie mogło zatem skutkować uchyleniem zaskarżonej czynności egzekucyjnej.

Z powyższymi poglądami WSA w Łodzi trudno się zgodzić. W mojej ocenie są one błędne. Artykuł 26 § 5 pkt 2 u.p.e.a. nakłada na organ egzekucyjny dwa obowiązki. Chodzi mianowicie o doręczenie dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu egzekucyjnym (1) oraz doręczenie zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego (2). Dopiero spełnienie tych dwóch obowiązków powoduje wszczęcie egzekucji administracyjnej. Brak spełnienia chociażby jednego z tych warunków skutkuje uznaniem, że egzekucja administracyjna nie została w ogóle wszczęta, i w efekcie dokonane przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjne podjęte zostały poza trybem przewidzianym dla dokonywania tego rodzaju czynności.

Próbę konwalidowania oczywistego naruszenia art. 26 § 5 pkt 2 u.p.e.a., tj. niedoręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, dopiero na etapie rozpoznawania skargi na czynność egzekucyjną, w drodze “usunięcia stwierdzonych wad czynności egzekucyjnej” na podstawie art. 54 § 5a u.p.e.a., należy traktować jako przyzwolenie przez sąd administracyjny na niedozwolone obejście przez organ egzekucyjny obowiązku doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, który jest jednym z warunków wszczęcia egzekucji administracyjnej, przez wypełnienie tego obowiązku dopiero na etapie rozpoznawania skargi na czynność egzekucyjną.

Po drugie, uwzględnienie skargi na czynność egzekucyjną i uchylenie czynności egzekucyjnej w żadnej mierze nie jest uzależnione od spełnienia warunku w postaci wywołania niekorzystnego dla zobowiązanego skutku procesowego. Obecnie obowiązujące przepisy u.p.e.a. nie przewidują bowiem wykazania przez zobowiązanego, który składa skargę na czynność egzekucyjną, tego rodzaju zależności.

Rozpoznanie skargi na czynność egzekucyjną a umorzenie postępowania egzekucyjnego

Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie stanowi przeszkody dla merytorycznego rozpoznania przez organ egzekucyjny skargi na czynność egzekucyjną. Podobnie, umorzenie postępowania egzekucyjnego po wniesieniu przez zobowiązanego zażalenia na postanowienie o oddaleniu skargi na czynność egzekucyjną nie stanowi przeszkody dla merytorycznego rozpoznania zażalenia przez organ odwoławczy.

Wyrok NSA z 08.06.2011 r., II FSK 213/10:

Uznanie, że organ nadzoru nie może rozpatrzyć skargi złożonej na czynność egzekucyjną, jeżeli przed wydaniem postanowienia w tym przedmiocie postępowanie egzekucyjne zostanie zakończone, czyniłoby deklarowaną ustawowo ochronę iluzoryczną, niwecząc także sens kontroli działalności administracji publicznej sprawowanej przez sądy administracyjne.

Wyrok NSA z 16.06.2010 r., II FSK 209/09:

Zakończenie postępowania egzekucyjnego nie niweczy możliwości wniesienia skargi na czynności egzekucyjne w trybie art. 54 § 1 u.p.e.a., ani nie stanowi przeszkody dla rozstrzygnięcia takiej skargi.

Tytuł wykonawczy w egzekucji administracyjnej

Tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji administracyjnej. Tytuł wykonawczy jest pierwszym pismem w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, który musi zostać doręczony zobowiązanemu. Treść tytułu wykonawczego jest ściśle określona, zaś ewentualne braki są podstawą do sformułowania przez zobowiązanego zarzutów.

Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Zarzuty są środkiem zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W stanie prawnym obowiązującym do 29 lipca 2020 r. zobowiązany mógł wnieść zarzuty wyłącznie w terminie 7 dni od doręczenia mu tytułu wykonawczego. Obecnie 7 dniowy termin już nie obowiązuje, z tym zastrzeżeniem, że jeżeli zarzuty zostaną wniesione, po upływie 7 dni od doręczenia tytułu wykonawczego, postępowanie egzekucyjne nie zostanie zawieszone.

Wstrzymanie wykonalności decyzji ostatecznej

Wstrzymanie wykonania decyzji ostatecznej nastąpić może na podstawie art. 63 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądmi administracyjnymi albo na podstawie art. 239f Ordynacji podatkowej po spełnieniu określonych warunków. Kiedy można złożyć wniosek o wstrzymanie wykonalności decyzji ostatecznej? Co powinien zawierać wniosek o wstrzymanie wykonalności decyzji i kto rozpoznaje ten wniosek?

Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji podatkowej

Wykonalność decyzji podatkowej oznacza dla organu podatkowego możliwość przymusowej realizacji spełnienia świadczenia będącego przedmiotem decyzji podatkowej. Dla podatnika oznacza to możliwość podjęcia przez organ podatkowy kroków w celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego w administracji.

Adwokat. Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
msz@szymalazaremba.pl
Marek Szymała