Często zdarza się, że po śmierci przedsiębiorcy wpisanego do CEIDG jego firmę dziedziczy dwóch lub więcej spadkobierców. Jeżeli powołano zarządcę sukcesyjnego, działalność firmy może być w sposób płynny kontynuowana, a spadkobiercy mają czas na przeprowadzenie procedur spadkowych. Niemniej zarząd sukcesyjny to rozwiązanie tymczasowe i w zależności od decyzji spadkobierców dalsze losy przedsiębiorstwa w spadku mogą być różne. Nie należy do rzadkości sytuacja, w której przedsiębiorstwo w spadku zostaje przekazane do dalszego prowadzenia jednemu ze spadkobierców. W takim przypadku pojawia się pytanie: czy przejęcie przedsiębiorstwa w spadku przez jednego ze spadkobierców podlega opodatkowaniu podatkiem VAT? W ostatnim czasie pojawiło się kilka interpretacji indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) dotyczących tego zagadnienia.
Przejęcie przedsiębiorstwa w spadku do dalszego prowadzenia w ramach działu spadku
Pierwsza z interpretacji, na którą warto zwrócić uwagę, to interpretacja z 27 kwietnia 2023 r., znak: 0114-KDIP1-3.4012.54.2023.4.JG.
Tło sprawy
Z wnioskiem o wydanie interpretacji wystąpił mąż przedsiębiorczyni zmarłej w maju 2021 roku. W czerwcu 2021 roku dla jej przedsiębiorstwa ustanowiono zarząd sukcesyjny.
Działalność przedsiębiorstwa w spadku, będąca kontynuacją działalności zmarłej przedsiębiorczyni, polegała na prowadzeniu dwóch zorganizowanych części: hurtowni materiałów budowlanych oraz ośrodka wypoczynkowego. Przedsiębiorstwo w spadku było czynnym podatnikiem podatku VAT.
Poza wnioskodawcą, spadkobiercami zmarłej przedsiębiorczyni było dwoje dzieci. Spadkobiercy byli właścicielami przedsiębiorstwa w spadku w udziałach: 2/3 mąż i dzieci po 1/6.
Wnioskodawca zamierzał przejąć przedsiębiorstwo w spadku do dalszego prowadzenia w ramach działu spadku bez spłat i dopłat na rzecz pozostałych spadkobierców. W celu dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku wnioskodawca planował założyć działalność gospodarczą oraz zarejestrować się jako podatnik VAT.
Wątpliwości wnioskodawcy
Wnioskodawca zwrócił się do Dyrektora KIS z pytaniem, czy przejęcie przez niego – jako jednego ze spadkobierców – przedsiębiorstwa w spadku do dalszego prowadzenia jest neutralne na gruncie podatku VAT. Jego zdaniem tak.
Stanowisko Dyrektora KIS
Organ interpretacyjny podzielił stanowisko wnioskodawcy i potwierdził, że przejęcie przedsiębiorstwa w spadku do dalszego prowadzenia jest dla wnioskodawcy neutralne na gruncie podatku VAT.
Przedsiębiorstwo na gruncie podatku VAT
W uzasadnieniu interpretacji Dyrektor KIS wskazał, że co do zasady, aby można było mówić o przedsiębiorstwie, składające się na nie składniki materialne i niematerialne powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w sposób tworzący zespół. W przypadku zbycia przedsiębiorstwa istotne jest zachowanie funkcjonalnych związków pomiędzy poszczególnymi składnikami – tak, by mogły one służyć kontynuowaniu określonej działalności gospodarczej.
Istota współwłasności
Jednocześnie Dyrektor KIS zwrócił uwagę, że w przypadku współwłasności każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem we współwłasności niezależnie od pozostałych współwłaścicieli. Nie dochodzi przy tym do fizycznego wyodrębnienia masy majątkowej stanowiącej współwłasność.
Przekazanie udziałów we współwłasności przedsiębiorstwa
Biorąc pod uwagę, że przedsiębiorstwo w spadku odziedziczyło troje spadkobierców we współwłasności ułamkowej, zdaniem Dyrektora KIS zasadniczo należałoby uznać, że pozostali spadkobiercy mają w istocie zamiar przekazać na rzecz wnioskodawcy nie całość, ale część przedsiębiorstwa w spadku, tj. każde z dwojga dzieci po 1/6 udziału. Taki udział nie posiada cech fizycznie wyodrębnionych samodzielnych składników majątkowych i niemajątkowych. Nie może zatem być uznany za przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego. Nie stanowi też zorganizowanej części przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 2 pkt 27e ustawy o VAT.
Specyfika zarządu sukcesyjnego
Dyrektor KIS zwrócił jednak uwagę na specyfikę regulacji wynikających z ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Celem wprowadzenia tej ustawy było zachowanie ciągłości prowadzenia przedsiębiorstwa w okresie, gdy trwają jeszcze procedury spadkowe. Zawarte w niej przepisy regulują kwestie tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG oraz kontynuowania tej działalności gospodarczej.
W sprawie, której dotyczył wniosek o interpretację, przedsiębiorstwo w spadku odziedziczyło troje spadkobierców. Kontynuowali oni działalność zmarłej przedsiębiorczyni w dotychczasowym zakresie.
W związku z tym Dyrektor KIS uznał, że przejęcie przez wnioskodawcę od jego dzieci udziałów w przedsiębiorstwie w spadku – które w momencie nabycia będą stanowiły całość przejmowanego majątku, a zatem będą spełniały definicję przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego – podlegać będzie wyłączeniu od opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. W ramach tej transakcji wnioskodawca będzie występował jako nabywca. Po jego stronie nie powstanie obowiązek podatkowy, gdyż nie dokona on dostawy towarów ani nie wykona jakiejkolwiek usługi.
Przejęcie przedsiębiorstwa w spadku przez wspólnika spółki cywilnej
Kolejna interpretacja indywidualna (znak: 0111-KDIB3-1.4012.157.2023.5.IK) wydana została 7 czerwca 2023 r. na wniosek przedsiębiorcy, który był wspólnikiem spółki cywilnej.
Stan faktyczny
We wniosku do Dyrektora KIS wnioskodawca podał, że po śmierci drugiego wspólnika spółki cywilnej – jego ojca spadek przyjęli: żona zmarłego, syn (czyli wnioskodawca) oraz córka, każde z nich po 1/3. Wnioskodawca pełnił rolę zarządcy sukcesyjnego. Na dzień sporządzenia wniosku o interpretację przedsiębiorstwo w spadku było własnością żony zmarłego w udziale 4/12, wnioskodawcy w udziale 7/12 oraz córki w udziale 1/12.
Żona i córka zmarłego planowały przekazać wnioskodawcy swoje udziały w przedsiębiorstwie w drodze darowizny spisanej w formie aktu notarialnego. Na wnioskodawcę miały przejść wszystkie prawa i obowiązki związane z przekazywanymi udziałami, w tym środki trwałe, wyposażenie itd. Po podpisaniu umowy darowizny z mocy prawa spółka cywilna ulegnie likwidacji, ponieważ wszystkie udziały staną się własnością jednego ze wspólników. Wygaśnie też zarząd sukcesyjny. Natomiast wnioskodawca miał zamiar kontynuować dotychczasową działalność spółki cywilnej pod własną firmą – jako jednoosobową działalność gospodarczą.
Pytanie o podatek VAT
Wnioskodawca miał wątpliwość, czy na skutek planowanej darowizny i likwidacji spółki cywilnej będzie musiał zapłacić podatek VAT. Jego zdaniem nie. Powołał się przy tym na art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem ustawy tej nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W ocenie wnioskodawcy przedmiotem planowanej darowizny ma być właśnie udział w przedsiębiorstwie, czyli darowizna jego zorganizowanej części.
Stanowisko Dyrektora KIS
W interpretacji Dyrektor KIS potwierdził, że wniesienie przez spadkobierców przysługujących im udziałów w przedsiębiorstwie w spadku będzie wyłączone od opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Organ interpretacyjny uznał bowiem, że udziały w przedsiębiorstwie w spadku w momencie nabycia przez jednoosobową działalność gospodarczą będą stanowiły całość przejmowanego majątku i tym samym będą spełniały definicję przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego.
W konkluzji Dyrektor KIS stwierdził:
w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, jednoosobowa działalność gospodarcza, do której spadkobiercy przekażą nabyte w spadku przedsiębiorstwo, stanie się następcą prawnym w podatku od towarów i usług, a czynność przeniesienia majątku przedsiębiorstwa w spadku do jednoosobowej działalności gospodarczej będzie stanowić czynność wyłączoną z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy.
Zatem, w tym konkretnym przypadku, nie będzie [na wnioskodawcy] ciążył obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług z tytułu przyjęcia od pozostałych dwóch spadkobierców udziałów.
Przejęcie przedsiębiorstwa w spadku wskutek nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub darowizny
Na uwagę zasługuje też interpretacja indywidualna z 1 września 2023 r., znak: 0113-KDIPT1-3.4012.311.2023.2.OS.
Dwoje spadkobierców
Z wnioskiem o wydanie interpretacji wystąpił syn zmarłego przedsiębiorcy. Wnioskodawca wraz z swoją matką (tj. żoną zmarłego) odziedziczył prowadzone przez zmarłego przedsiębiorstwo. Jego matka i zmarły ojciec pozostawali w ustroju rozdzielności majątkowej, w związku z czym składniki masy spadkowej stanowiły odrębną własność spadkodawcy.
Po śmierci ojca wnioskodawcy działalność jego przedsiębiorstwa była kontynuowana na zasadach zarządu sukcesyjnego, jako przedsiębiorstwo w spadku. Funkcję zarządcy sukcesyjnego pełnił wnioskodawca.
Jednocześnie zarówno wnioskodawca, jak i jego matka prowadzili jednoosobowe działalności gospodarcze, niezależne od przedsiębiorstwa w spadku. Oboje byli też czynnymi podatnikami VAT.
Spadek po zmarłym przedsiębiorcy
Z wniosku wynikało w skład masy spadkowej wchodziło przedsiębiorstwo w spadku stanowiące, obejmujące zespół składników materialnych i niematerialnych służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Były to m.in. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości i prawo własności budynku biurowo-magazynowego oraz inne środki trwałe i składniki majątkowe, w szczególności samochód osobowy, naczepy i wózki widłowe, zestawy komputerowe, a także wierzytelności.
Poza tym w skład masy spadkowej po ojcu wnioskodawcy wchodziły m.in. prawa własności innych nieruchomości i lokali mieszkalnych, wierzytelności oraz udziały w spółkach prawa handlowego.
Nieodpłatne zniesienie współwłasności lub darowizna przedsiębiorstwa w spadku na rzecz drugiego spadkobiercy
Zamiarem wnioskodawcy było nieodpłatne zniesienie własności lub dokonanie darowizny przedsiębiorstwa w spadku na rzecz swojej matki. W wyniku tego matka stałaby się wyłącznym nabywcą przedsiębiorstwa zmarłego i kontynuowałaby działalność przedsiębiorstwa w spadku w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej.
Pytanie podatnika
Wnioskodawca zapytał Dyrektora KIS m.in. o to, czy przeniesienie przez niego wskazanego we wniosku udziału w przedsiębiorstwie w spadku na rzecz matki poprzez darowiznę lub nieodpłatne zniesienie współwłasności będzie podlegać przepisom ustawy o VAT. Jego zdaniem czynność taka nie będzie objęta przepisami ustawy o VAT z uwagi na art. 6 pkt 1 tej ustawy.
Stanowisko Dyrektora KIS
Dyrektor KIS uznał stanowisko wnioskodawcy za prawidłowe. W uzasadnieniu wydanej interpretacji organ ten wskazał, że wskutek zamierzonego zadysponowania przez wnioskodawcę jego udziałami w przedsiębiorstwie w spadku dojdzie do przeniesienia całego przedsiębiorstwa do działalności matki wnioskodawcy, która będzie kontynuowała przejętą działalność. Jednocześnie Dyrektor KIS stwierdził, że ze względu na istotę ustawy o zarządzie sukcesyjnym, wniesienie całości udziałów w przedsiębiorstwie w spadku przez wszystkich spadkobierców do działalności prowadzonej przez matkę wnioskodawcy, stanowiące całość przedsiębiorstwa w spadku zdolnego do kontynuowania działalności gospodarczej tego przedsiębiorstwa, będzie podlegać wyłączeniu od opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.
Podsumowanie
Jak widać, obecna linia interpretacyjna Dyrektora KIS jest korzystna dla podatników. Warto jednak mieć świadomość, że o tym, czy zbycie składników majątku będzie do celów podatku VAT traktowane jako zbycie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, decydują zawsze okoliczności faktyczne związane z konkretną transakcją. Dlatego przed dokonaniem transakcji warto skorzystać z usługi doradztwa podatkowego. Jeśli planują Państwo transakcję, której przedmiotem ma być przedsiębiorstwo w spadku lub udziały w takim przedsiębiorstwie, i mają Państwo wątpliwości w zakresie jej skutków podatkowych, zapraszamy do kontaktu z nami.
✉ mz@szymalazaremba.pl
- Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. - 30/04/2024
- Pozew o rozwiązanie spółki z o.o. - 19/04/2024
- Mediacja jako sposób rozwiązania konfliktu wspólników - 12/04/2024