Konfiskata rozszerzona to nowy instrument wprowadzony ustawą z dnia 23.03.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Głównym celem konfiskaty rozszerzonej jest pozbawienie sprawców poważnych przestępstw gospodarczych albo podatkowych majątku, który wykorzystywany był do ich popełnienia.
Przepadek przedsiębiorstwa
W ramach konfiskaty rozszerzonej ustawodawca przewidział możliwość przepadku przedsiębiorstwa należącego do sprawcy przestępstwa, jeżeli jest on osobą fizyczną. Inne zasady obowiązują w przypadku, gdy przedsiębiorstwo należy do osoby prawnej albo osoby fizycznej, która nie jest sprawcą przestępstwa.
Przepadek przedsiębiorstwa nienależącego do sprawcy
Jeżeli przedsiębiorstwo nie stanowiło własności sprawcy, przepadek przedsiębiorstwa może również nastąpić, ale pod pewnymi warunkami. Przepadek taki może nastąpić jeżeli właścicielowi przedsiębiorstwa – będącemu osobą fizyczną – można zarzucić naganność zachowania. Odnosi się to również do osoby trzeciej, czyli osoby niebędącej sprawcą czynu zabronionego (wyrok TK z dnia 28.10.2015 r., SK 59/13). Warunkiem wprowadzenia takiej konstrukcji jest jej fakultatywny charakter i ustawowy test naganności zachowania właściciela przedsiębiorstwa
Konfiskata rozszerzona wobec osób prawnych
Konfiskata rozszerzona nie będzie mogła być zastosowania do osób prawnych i innych podmiotów zbiorowych, w których występuje wyraźne oddzielenie osoby odpowiedzialnej za działalność przedsiębiorstwa, np. członek zarządu, prokurent. likwidator itd. od potencjalnego adresata represji (udziałowiec lub akcjonariusz). W wypadku osób prawnych możliwe jest jedynie użycie narzędzi odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, nie zaś typowych dla prawa karnego sensu stricto.
Domniemania prawne dotyczące konfiskaty rozszerzonej
Podstawą konfiskaty rozszerzonej jest zastosowanie zespołu domniemań prawnych, których skutkiem jest przerzucenie ciężaru dowodu legalnego pochodzenia mienia zagrożonego przepadkiem na oskarżonego lub inną osobę, dysponującą tym mieniem.
Przesłanką zastosowania domniemań jest np. udowodnienie sprawcy popełnienia czynów zabronionych w ramach zorganizowanej grupy przestępczej lub uczynienie z przestępstwa stałego źródła dochodów albo popełnienie przestępstwa o określonym ciężarze gatunkowym. Wnioskiem domniemania jest najczęściej przestępcze pochodzenie całego lub części mienia znajdującego się we władaniu sprawcy. Dodatkowo konstrukcja konfiskaty rozszerzonej jest uzupełniona o rozwiązanie pozwalające orzec przepadek mienia w stosunku do osób trzecich, którym sprawca przekazał mienie. Przepadek taki jest ograniczony tylko do tych rzeczy i praw majątkowych, których legalnego pochodzenia sprawca nie dowiedzie w trakcie postępowania karnego.
Domniemanie własności majątku sprawcy przestępstwa przed popełnieniem przestępstwa
Za korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa uważa się mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.
Przeniesienie ciężaru dowodu przy konfiskacie rozszerzonej
Przeniesienie ciężaru dowodu na oskarżonego dotyczy wyłącznie kwestii własności mienia i w żaden sposób nie dotyczy innych elementów postępowania karnego, w szczególności ustalenia i udowodnienia sprawstwa i winy oskarżonego.
Zabezpieczenie majątkowe jako element poprzedzający konfiskatę rozszerzoną
Przed wydaniem wyroku, w trakcie prowadzonego postępowania przygotowawczego (dochodzenie, śledztwo) albo na etapie sądowym, może być stosowane zabezpieczenie majątkowe. Przepisy kodeksu postępowania karnego przewidują, że w razie zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa, za które lub w związku z którym można orzec:
1) grzywnę,
2) świadczenie pieniężne,
3) przepadek,
4) środek kompensacyjny,
5) zwrot pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości
– może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania tego orzeczenia na mieniu oskarżonego jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione.
Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie.
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
✉ msz@szymalazaremba.pl
- Ewidencja IP Box - 12/04/2023
- Opłata od skargi kasacyjnej do NSA - 27/03/2023
- Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o. - 14/02/2023