w kategorii Ordynacja podatkowa, Prawo karne skarbowe

Postępowanie karne skarbowe a bieg terminu przedawnienia podatkuJedną z przyczyn powodujących zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (podatku) jest wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. W niniejszym wpisie omówię zasady i wymogi prawne dotyczące zawiadomienia podatnika o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe. Omówię również wydane przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwały dotyczące tego właśnie zagadnienia. Już na wstępie pragnę zaznaczyć, że uchwała NSA dotycząca możliwości badania przez sądy administracyjne instrumentalnego wykorzystania instytucji prawa karnego skarbowego w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, nie wygasiła sporów pomiędzy fiskusem a podatnikami.

Zawieszenie bieg terminu przedawnienia podatku z uwagi na wszczęcie postępowania karno skarbowego

Art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej:

Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Art. 70c Ordynacji podatkowej (przepis wszedł w życie w dniu 15 października 2013 r.):

Organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w przypadku, o którym mowa w art. 70 § 6 pkt 1, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 70 § 1, oraz o rozpoczęciu lub dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia.

Art. 70 § 7 pkt 1 Ordynacji podatkowej:

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się, a po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

Wyrok TK z dnia 17 lipca 2012 r., P 30/11

Dla ukształtowania praw podatnika związanych z zawieszeniem biegu terminu przedawnienia podatku z powodu wszczęcia postępowania karnego skarbowego duże znaczenie miał wyrok TK z 17 lipca 2012 r., P 30/11. W wyroku tym TK uznał, że:

Art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 58 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, w zakresie, w jakim wywołuje skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym to postępowaniu podatnik nie został poinformowany najpóźniej z upływem terminu wskazanego w art. 70 § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu wyroku TK przedstawił następującą argumentację prawną:

Nie znaczy to, że – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – postępowanie w sprawie o przestępstwo (wykroczenie) skarbowe powinno być jawne dla podatnika, a w szczególności, że powinien on być zawiadamiany o wszczęciu postępowania in rem. Byłoby to sprzeczne z zasadą tajności tej fazy postępowania przygotowawczego, która ma istotne znaczenie z punktu widzenia zasady prawdy materialnej. Gdyby bowiem podatnik wiedział, że w dotyczącej go sprawie toczy się postępowanie karne skarbowe, mógłby podjąć działania utrudniające lub uniemożliwiające zebranie niezbędnego materiału dowodowego.

Naruszenie zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i prawa nie polega więc na tym, że podatnik nie jest informowany o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo (wykroczenie) skarbowe. Co więcej, organy skarbowe w trakcie 5-letniego okresu przedawnienia mają prawo wszcząć i prowadzić postępowanie w sprawie o przestępstwo (wykroczenie) skarbowe, co skutkować będzie, zgodnie z zakwestionowanym przepisem, zawieszeniem biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jednakże z chwilą upływu 5-letniego terminu przedawnienia podatnik musi zostać poinformowany, że przedawnienie nie następuje, bo jego bieg został zawieszony w związku z wszczęciem postępowania karnoskarbowego.

Zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wymaga, żeby podatnik wiedział, czy jego zobowiązanie podatkowe przedawniło się, czy nie. W gestii ustawodawcy pozostaje natomiast wybór instrumentów, które to zapewnią. Realizacja celów postępowania podatkowego musi jednak odbywać się bez naruszania zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Art. 70c Ordynacji podatkowej – zawiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego

Wyrok TK z 17 lipca 2012 r. stał się asumptem dla ustawodawcy do dodania do Ordynacji podatkowej nowego przepisu – art. 70c. Przepis ten nakłada na organy podatkowe obowiązek poinformowania podatnika w określonym czasie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku na skutek wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Warto również dodać, że tylko i wyłącznie stosowanie przepisów o.p. w zgodzie z wytycznymi przedstawionymi przez TK w wyroku z 17 lipca 2012 r., uznać należy za zgodne z zasadami konstytucyjnymi. Pomimo tego, poglądy sądów administracyjnych w kwestii wymogów stawianych powyższemu zawiadomieniu podatnika przez organy podatkowe o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku kształtują się w sposób zróżnicowany.

Forma oraz treść zawiadomienia o wszczęciu postępowania karnego skarbowego

Rozbieżności dotyczą przede wszystkim tego, w jakiej formie (pisemnej, mailowej, ustnej, w sposób dorozumiany) podatnik ma zostać zawiadomiony o tym, że zostało wszczęte postępowanie karne skarbowe i przez to przedawnienie podatku zostało zawieszone. Po drugie, w sposób zróżnicowany sędziowie NSA podchodzą do kwestii tego, czy zawiadomienie to obejmować musi również informację o skutku wszczęcia postępowania karnego skarbowego, w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatku. Innymi słowy, rozbieżności dotyczą tego, jaki jest zakres tego zawiadomienia oraz jaka ma być jego forma. Przy czym podkreślić należy, że nie są to wyłącznie dywagacje akademickie. Uznanie danego stanowiska prezentowanego w skargach kasacyjnych przez organy podatkowe albo przez podatników przesądza o tym, że dany podatek ulega przedawnieniu (i w konsekwencji wygasa) albo nie ulega przedawnieniu, i postępowanie wymiarowe albo egzekucyjne może być prowadzone w dalszym ciągu.

Wyrok NSA z dnia 12 maja 2014 r., II FSK 1865/13

Zgodzić się należy ze skarżącą, że poinformowanie jej o wszczęciu postępowania o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe winno nastąpić w formie pisemnej bądź, jeżeli nastąpi ustnie, z czynności tej winien być sporządzony protokół, czynność ta ma bowiem istotne znaczenie dla zawieszenia biegu terminu przedawnienia, a tym samym-dla wyniku sprawy. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w powoływanym wyroku z dnia 17 lipca 2012 r. zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa wymaga, aby podatnik wiedział, czy jego zobowiązanie przedawniło się czy nie. Winien on być zatem przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego poinformowany o tym, że zobowiązanie się nie przedawni, a termin przedawnienia zostanie zawieszony, bo zostało wszczęte postępowanie o przestępstwo bądź przestępstwo skarbowe.

Wyrok NSA z 16 czerwca 2015 r., I FSK 691/14

Z punktu widzenia konstytucyjnego nie jest niezbędne to, aby podatnik był równocześnie wyraźnie (wprost) zawiadamiany także o skutku, jaki ta przyczyna wywołuje w sferze przedawnienia, czyli o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wystąpienia wskazanej przyczyny. Skutek taki wynika z mocy samego prawa. Jeśli zatem podatnik wie o przyczynie, z którą wiąże się określone skutki, to nie sposób przyjąć, aby brak wiedzy podatnika o tego rodzaju skutkach naruszał konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP.

Zawieszenie terminu przedawnienia z mocy prawa związany jest wyłącznie z czynnością zawiadomienia o wszczętym w określonym dniu postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, przewidzianą wprost w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, a nie z tym, jaki skutek owo zawiadomienie wywołuje i kto o tym skutku zawiadamia. Te elementy są kwestią wtórną dla samego zawieszenia biegu terminu przedawnienia.

Zaprezentowane w powyższym wyroku stanowisko NSA uważam za błędne i niezgodne z art. 70c Ordynacji podatkowej, a także z wnioskami płynącymi z wyroku TK z 17 lipca 2012 r. Artykuł 70c Ordynacji podatkowej mówi wprost, że zawiadomienie podatnika dotyczyć ma właśnie owego skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatku, a nie wyłącznie informacji o wszczęciu postępowania karnego skarbowego. Trybunał Konstytucyjny mocno akcentował konieczność urzędowego ”zawiadomienia” podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku, aby zagwarantować podatnikowi, dostęp do informacji, o tym że jego podatek nie uległ z określonego powodu przedawnieniu. Nie każdy podatnik ma wystarczającą wiedzę z zakresu przepisów Ordynacji podatkowej. Nie każdy podatnik będzie w stanie powiązać wszczęcie postępowania karnego skarbowego ze skutkiem w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatku. Wymóg urzędowego powiadomienia podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku nakłada na organy podatkowe w sposób wyraźny przepis art. 70c Ordynacji podatkowej, a wcześniej – przez jego wprowadzeniem – argumenty płynące z orzeczenia TK. Powyższe stanowisko NSA budzić może poważne obawy o to, w jakim stopniu NSA orzekając w tej sprawie wypełnił swoją podstawową funkcję, którą jest rzetelne sprawowanie kontroli legalności działania organów podatkowych.

Wyrok NSA z 11 maja 2016 r., I GSK 1451/14

NSA wyjaśnia, że prawidłowe odczytanie wyroku TK z dnia 17 lipca 2012 r. prowadzi do wniosku, że dla wystąpienia skutku z art. 70 § 6 pkt 1 o.p. konieczne jest aby podatnik został poinformowany, że nastąpiło wszczęcie postępowania karnoskarbowego, które wywoła ten skutek, że przedawnienie nie nastąpi. Poinformowanie takie może nastąpić także w wezwaniu do stawienia się w celu przesłuchania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, które wiąże się z niewykonaniem zobowiązania, którego dotyczy termin przedawnienia.

Wyrok NSA z 1 grudnia 2016 r., II FSK 3417/14

Naczelny Sąd Administracyjny zauważa, że wbrew poglądowi, wyrażonemu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, z wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika więc, że przyczyną zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, a nie wszczęcie postępowania przeciwko określonej osobie. Zawiesza bieg terminu przedawnienia samo wszczęcie takiego postępowania, pod warunkiem jednak, że przez upływem terminu przedawnienia podatnik zostanie zawiadomiony o tym, że jego zobowiązanie podatkowe z tej przyczyny nie przedawnia się.

Wyrok NSA z 24 listopada 2016 r., I FSK 759/15

Podatnik powinien być przed upływem terminu przedawnienia poinformowany na piśmie o wszczęciu postępowania o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, o związku tego postępowania z niewykonaniem zobowiązania podatkowego, skutku dla postępowania podatkowego w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia oraz dacie, z jaką skutek ten nastąpił.

Wyrok NSA z 5 kwietnia 2017 r., II FSK 134/17

Zgodność art. 70 § 6 pkt 1 o.p. z ustawą zasadniczą uzależniona jest nie tyle od poinformowania podatnika o wszczęciu postępowania karnego skarbowego, ile o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia (z określoną datą) w związku z tym postępowaniem. Dla osiągnięcia skutku zawieszenia z art. 70 § 6 pkt 1 o.p. nie wystarczy wszczęcie postępowania w sprawie o podejrzenie popełniania jakiegokolwiek przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lecz zarzut ten powinien dotyczyć tego zobowiązania podatkowego, którego bieg z art. 70 § 1 o.p., ma zostać zawieszony.

Ostatnie dwa przytoczone wyroki NSA zasługują na szczególną aprobatę. W mojej ocenie sędziowie NSA, którzy je wydawali, postrzegali sprawę z perspektywy prawa podatnika do otrzymania zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku, które spełniać powinno wszystkie wymogi przewidziane w przepisach o.p.

Zawiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia wyrażone w sposób dorozumiany?

Czy zawiadomienie podatnika o wszczęciu postępowania karnego skarbowego i zawieszeniu z tego powodu biegu terminu przedawnienia podatku (art. 70c o.p.)  może nastąpić w dorozumianej, np. poprzez samo doręczenie wezwania na przesłuchanie w sprawie karnej skarbowej albo poprzez wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów w postępowaniu karnym skarbowym? Do zagadnienia tego odniósł się Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w wyroku z dnia 19 maja 2015 r, III K 815/14.

Wprowadzenie regulacji art. 70c o.p. stanowiło odpowiedź ustawodawcy na powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Gdyby wolą ustawodawcy było zrównanie skutków prawnych ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów w toku postępowania karno-skarbowym oraz przewidzianego w art. 70c o.p. zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z tego powodu, to niewątpliwie ustanowiłby regulację, z której treści wynikałaby równoważność skutków prawnych obu tych zdarzeń.

Skoro takiej regulacji brak, to nie można przyjmować, że ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów stanowi ekwiwalent zawiadomienia na podstawie art. 70c Ordynacji podatkowej o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, nawet jeśli podatnik z chwilą ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów faktycznie dowiaduje się o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu karno-skarbowym.

Po dniu 15 października 2013 roku, tj. po dniu wejścia w życie regulacji art. 70c Ordynacji podatkowej, wprowadzonej ustawą nowelizującą także art. 70 § 1 pkt 6 Ordynacji podatkowej, brak jest podstaw do przyjęcia, że zawiadomienie podatnika o toczącym się postępowaniu karno-skarbowym skutkujące zawieszeniem biegu terminu przedawnienia następuje z chwilą ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów w postępowaniu karno-skarbowym, pomimo braku zawiadomienia podatnika o takim skutku zawieszającym na podstawie art. 70c Ordynacji podatkowej w formie przewidzianej przepisami regulującymi postępowanie podatkowe.

Sąd Rejonowy uznał, że nie doszło do skutecznego przerwania biegu terminu przedawnienia podatku. Okoliczność ta bezpośrednio rzutowała na uznanie przez orzekający Sąd o przedawnieniu karalności zarzuconego oskarżonej przestępstwa (art. 44 § 2 k.k.s.) i umorzeniu postępowania.

Jak widać, konsekwencje nieprawidłowego zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku na skutek wszczęcia postępowania karnego skarbowego rozciągają się nie tylko na sprawy podatkowe rozstrzygane przez organy podatkowe, ale również na odpowiedzialność karną skarbową.

Uchwała NSA z 18 czerwca 2018 r., I FPS 1/18

Na tle art. 70c Ordynacji podatkowej wyłoniły się rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. W uchwale z 18 czerwca 2018 r., I FPS 1/18 Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że:

Zawiadomienie podatnika dokonane na podstawie art. 70c Ordynacji podatkowej informujące, że z określonym co do daty dniem, na skutek przesłanki z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego podatnika za wskazany okres rozliczeniowy, jest wystarczające do stwierdzenia, że nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia tego zobowiązania na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy.

Kwestią do rozstrzygnięcia było to, czy zawiadomienie, w którym organ nie opisał powodu zawieszenia biegu terminu przedawnienia, a więc wszczęcie postępowania karnego skarbowego, a wyłącznie przywołał w treści tego zawiadomienia jednostkę redakcyjną z Ordynacji podatkowej, tzn. ” art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej” stanowi wystarczającą podstawę do uznania, że zawiadomienie takie odniosło skutek prawny. Powyższa uchwała rozwiała pojawiające się wątpliwości sądów administracyjnych.

Komu doręczyć zawiadomienie z art. 70c Ordynacji podatkowej?

Postanowieniem z 30.10.2018 r., I FSK 1960/16, NSA zwrócił się o podjęcie przez NSA uchwały, która usunęłaby pojawiające się w orzecznictwie poważne wątpliwości prawne:

1) Czy dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c Ordynacji podatkowej zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie należy doręczyć bezpośrednio podatnikowi czy jego pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony?

2) Czy uchybienie w realizacji powyższego obowiązku winno być badane przez pryzmat jego wpływu na wynik sprawy czy jako brak ziszczenia się materialnoprawnego skutku przewidzianego w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej?

Z uwagi na normę prawną wynikającą art. 145 § 2 Ordynacji podatkowej, który nakazuje doręczać wszelkie pisma w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi. Podstawowym zadaniem pełnomocnika jest zastępowanie strony w toczącym się postępowaniu. Ustawodawca nakazuje doręczać wszelkie pisma ustanowionemu w postępowaniu pełnomocnikowi, właśnie po to, aby pełnomocnik miał pełną wiedzę o wszelkich zdarzeniach istotnych dla interesów klienta. Nie zawsze klient przekazuje pełnomocnikowi informacje np. o tym, że doręczone zostało mu jakieś pismo. Wewnętrzne stosunki pomiędzy zawodowym pełnomocnikiem a klientem nie narzucają obowiązku każdorazowego informowania pełnomocnika o otrzymanej przez klienta korespondencji, która doręczona powinna była zostać jego pełnomocnikowi.

Problem z doręczaniem zawiadomienia pełnomocnikowi strony

Rzeczywiście zdarzają się przypadki, i są one w skraju kraju liczne – o czym świadczy ilość tego typu spraw przed sądami administracyjnymi – w których urzędy skarbowe wysyłają zawiadomienia z art. 70c Ordynacji podatkowej bezpośrednio stronom postępowania, a nie ich pełnomocnikom.

Jednakże utrudniony przepływ informacji pomiędzy urzędami nie powinien naruszać obowiązku doręczania wszelkich pism pełnomocnikowi strony, w tym również zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia, z uwagi na wszczęcie postępowania karnego skarbowego.

Wyrok NSA z 09.03.2018 r., II FSK 577/16
Powyższe oznacza, że rzeczą organów podatkowych w okolicznościach takich, jak w rozpoznawanej sprawie, jest stworzenie takiego kanału informacji, aby zawiadomienie podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego zostało w trybie art. 70c O.p. skierowane do jego pełnomocnika, jeżeli został on ustanowiony w postępowaniu kontrolnym, w związku z którym wszczęto stosowne postępowanie karnoskarbowe.

Doręczenie zawiadomienia, o którym mowa w art. 70c Ordynacji podatkowej

Z uwagi na występujące w orzecznictwie sądowoadministracyjnym rozbieżności dotyczące skutków doręczenia zawiadomienia z art. 70c o.p. stronie postępowania zamiast ustanowionemu w postępowaniu podatkowym albo kontroli podatkowej pełnomocnikowi NSA w dniu 18 marca 2019 r. podjął uchwałę (I FPS 3/18) o następującej treści:

1) Dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c Ordynacji podatkowej zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie należy doręczyć pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony.
2) Uchybienie w realizacji powyższego obowiązku winno być traktowane jako brak ziszczenia się materialnoprawnego skutku przewidzianego w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Tłumacząc to prostszym językiem. Błędne doręcznie stronie postępowania zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ze względu na wszczęcie postępowania karnego skarbowego, zamiast ustanowionemu w postępowaniu podatkowym pełnomocnikowi, nie powoduje skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia tego zobowiązania podatkowego.

 

Wszczęcie postępowania karnego skarbowego wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego

Kwestią wywołującą w praktyce sądowej duże rozbieżności jest ustalenie w jakim zakresie sąd administracyjny może badać działania organów  podjętych w postępowaniu karnym skarbowym. W nielicznych dotąd wyrokach wojewódzkich sądów administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego rysują się dwie rozbieżne koncepcje w podejściu do tego zagadnienia. Pierwsza zakłada, że kontrola sądu administracyjnego ma wąski zakres. Sąd administracyjny będzie w zasadzie mógł wyłącznie sprawdzić, czy w aktach administracyjnych znajduje się zawiadomienie podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Drugie podejście zakłada możliwość szerszego badania przez sąd administracyjny działań podjętych w postępowaniu karnym skarbowym, w tym zweryfikowanie czy wszczęcie postępowania karnego skarbowego nie było instrumentalnym wykorzystaniem prawa wyłącznie w celu zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Wyrok NSA z dnia 30.07.2020 r., I FSK 128/20:
Art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie może być tak odczytywany, że stanowi on podstawę do zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatkowego w związku z każdym wszczęciem postępowania karnoskarbowego, jeżeli odwołanie się do wszczęcia postępowania karnoskarbowego, ze względu na okoliczności sprawy podatkowej, nastąpiło z przekroczeniem zasady zaufania do organów podatkowych, o której mowa w art. 121 Ordynacji podatkowej. Sąd administracyjny może kontrolować, czy nie doszło do instrumentalnego wykorzystywania art. 70 § 6 pkt 1 o.p. ze względu na wszystkie okoliczności sprawy podatkowej, a w szczególności w sytuacji, gdy wykorzystanie tego przepisu związane jest z naruszeniem zasady zaufania do organów podatkowych (art. 121 o.p.), czy wywodzonej z prawa unijnego oraz art. 2 Konstytucji RP zasady uzasadnionych oczekiwań.

Wyrok NSA z dnia 29.11.2016 r., II FSK 1661/15:
Dla osiągnięcia skutku zawieszenia z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie wystarczy dokonać przedstawienia podatnikowi zarzutu w sprawie o podejrzenie popełniania jakiegokolwiek przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lecz zarzut ten powinien dotyczyć tego zobowiązania podatkowego, którego bieg z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, ma zostać zawieszony.
Dla ustalenia zatem, czy w sprawie doszło do zawieszenia biegu terminu przedawnienia niezbędne jest aby akta sprawy zawierały dowody, które pozwolą na ustalenie, czy i kiedy zostało wszczęte postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Za niewystarczające w tym zakresie należy natomiast uznać samo pisemne oświadczenie organu, który wszczął i prowadził postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.

Uchwała NSA z dnia 24 maja 2021 r., I FPS 1/21

Spór ten ostatecznie rozstrzygnął NSA w uchwale podjętej w dniu 24 maja 2021 r., I FPS 1/21:

Ocena wszczęcia postępowania karnego skarbowego z punktu widzenia wywołania wyłącznie skutku w postaci wydłużenia postępowania podatkowego poprzedzającego wydanie decyzji podatkowej i w celu nierozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w rozumieniu art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c Ordynacji podatkowej, mieści się w granicach sądowej kontroli legalności tej decyzji.

Postępowanie podatkowe a kontrola podatkowa – różnice

Wśród podatników od lat funkcjonuje przekonanie, że wszystkie działania podejmowane przez urzędników urzędu skarbowego odbywają się w ramach kontroli podatkowej. Czy jest to pogląd słuszny?

Art. 108 ustawy o VAT

Pustymi fakturami określa się faktury, które nie odzwierciedlają w rzeczywistości wykonania danej czynności opodatkowanej podatkiem VAT. Innymi słowy pusta faktura to faktura, która wyłącznie formalnie potwierdza określoną czynność opodatkowaną VAT, np. świadczenie usługi lub dostawę towarów, które w rzeczywistości nie zostały w ogóle wykonane albo zostały wykonane, ale przez inne podmioty od wymienionych na fakturze.

Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego

Skarga do WSA jest pismem procesowym, które inicjuje postępowanie sądowadministracyjne. Jest to pismo, które zarazem pozwala na kontrolę przez niezawisły sąd administracyjny decyzji podatkowych wydawanych przez organy podatkowe, które należą do władzy wykonawczej.

Zastosowanie środka egzekucyjnego a przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego

Skoro postanowienie nadające rygor natychmiastowej wykonalności naruszało prawo, to tym samym nieuprawnione było wystawienie tytułu wykonawczego, jak też zastosowanie środka egzekucyjnego przez organy podatkowe. Konsekwencją takiej sytuacji jest konstatacja, że nie przerwano biegu terminu przedawnienia poprzez zastosowanie środka egzekucyjnego w oparciu o treść art. 70 § 4 O.p.

Adwokat. Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
msz@szymalazaremba.pl
Marek Szymała