Płatnik VAT wbrew powszechnie przyjętej opinii oznacza kogoś zupełnie innego od podatnika VAT. Różnica pomiędzy płatnikiem VAT a podatnikiem VAT nie sprowadza się wyłącznie do odmiennego nazewnictwa tego samego podmiotu (synonimu). Płatnik VAT jest to całkowicie odrębnym od podatnika VAT podmiotem. Pełni on zupełnie inne funkcje od podatnika VAT, o czym większość z nas nie wie. Przed wyjaśnieniem, jakie są różnice pomiędzy podatnikiem VAT a płatnikiem VAT należałoby wyjaśnić generalną różnicę pomiędzy podatnikiem a płatnikiem.
Definicja podatnika w Ordynacji podatkowej
Podatnik to pojęcie prawne, które zostało zdefiniowane w art. 7 Ordynacji podatkowej:
[Art. 7 Ordynacji podatkowej]
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
[Art. 26 Ordynacji podatkowej]
Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.
Definicja płatnika w Ordynacji podatkowej
Pojęcie płatnika zostało również opisane w Ordynacji podatkowej – art. 8. Za płatnika uważa się:
[Art. 8 Ordynacji podatkowej]
Osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemająca osobowości prawnej, obowiązaną na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.
Płatnik, który nie wykonał swoich obowiązków odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że płatnik nie wykonał swoich obowiązków, wydaje on decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku (art. 30 § 4 Ordynacji podatkowej).
Zarówno podatnik, jak i płatnik, odpowiadają całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe ciążące na nich. Zasadniczą różnią pomiędzy płatnikiem a podatnikiem jest to, że płatnik ma wyłącznie obowiązek obliczyć, pobrać należny podatek od podatnika i wpłacić go do urzędu skarbowego. Podatnik nie pobiera od nikogo podatku. Oblicza go i wpłaca do urzędu skarbowego z własnego majątku. Płatnik nie wpłaca podatku z własnego majątku, a ze środków przekazanych mu przez podatnika.
Dopiero wówczas, gdy płatnik nie wykona ciążących na nim obowiązków podatkowych organ podatkowy może wydać decyzję określającą wysokość należności, której płatnik nie pobrał od podatnika albo pobrawszy nie wpłacił do urzędu skarbowego.
Podatnik VAT a płatnik VAT – różnice
Płatnik VAT to ktoś kto wypełnia opisane wyżej funkcje płatnika wyłącznie w podatku od towarów i usług. Funkcjonujące powszechnie błędne nazewnictwo, które podatnika VAT czynnego uznaje za płatnika VAT, wynika z tego, że podatnik czynny VAT dolicza wartość podatku do ceny i „pobiera go” w wyniku zapłaty ceny przez nabywcę. Źródłem owego pobrania podatku VAT przez podatnika VAT czynnego nie są prawne obowiązki związane z funkcją płatnika VAT, a wyłącznie konstrukcja podatku VAT, która pozwala przerzucić ekonomiczny ciężar opodatkowania na nabywcę towaru lub usługi przez doliczenie tego ciężaru do należnej ceny.
Wyrażeń “podatnik VAT” oraz “płatnik VAT” nie powinno używać się zamiennie. Znaczą one coś zupełnie innego. W 99,9% przypadków nazwanie kogoś płatnikiem VAT jest błędne. W tych 99,9% przypadkach podmioty nazwane błędnie płatnikami VAT są faktycznie (zgodnie z nomenklaturą ustawy) podatnikami VAT czynnymi.
Kto jest płatnikiem VAT?
Definicję płatnika VAT odnajdziemy w art. 18 ustawy o VAT:
Organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599, z późn. zm.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.
Płatnikami VAT są wyłącznie organy egzekucyjne z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz komornicy sądowi wykonujący swoje obowiązki zawodowe, tzn. przeprowadzający egzekucję administracyjną albo sądową.
Dostawa towarów przeprowadzana przez płatnika VAT
Organy egzekucyjne w egzekucji administracyjnej oraz komornicy będą uznani za płatników VAT wyłącznie wtedy, gdy trybie egzekucji administracyjnej albo sądowej przeprowadzą dostawę towarów. Dostawa ta będzie dotyczyła przedmiotu należącego do dłużnika egzekwowanego obowiązku, którym musi być podatnik VAT. W sytuacji, gdy czynności egzekucyjne realizowane przez organ egzekucyjny albo komornika nie będą dotyczyły sprzedaży towarów należących do podatnika VAT czynnego i nie będą związane z jego działalnością gospodarczą, takie czynności nie będą stanowiły dostawy towarów w rozumieniu ustawy o VAT. Innymi słowy, obowiązki płatnika VAT (obliczenie, pobranie i odprowadzenie podatku VAT) zaktualizują się wyłącznie pod warunkiem, że ta sama dostawa towarów, gdyby miała być wykonana samodzielnie przez podatnika VAT poza postępowaniem egzekucyjnym podlegałaby opodatkowaniu VAT.
Obowiązek podatkowy VAT przy dostawie towarów przeprowadzanej przez płatników VAT
Obowiązek podatkowy przy dostawie towarów przeprowadzanej przez płatnika VAT powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów (art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c ustawy o VAT).
Faktura VAT wystawiana przez płatnika VAT
Sprzedaż towarów w ramach egzekucji administracyjnej albo sądowej przeprowadzana jest przez organ egzekucyjny albo komornika sądowego. Podmioty te z tytułu dokonania takiej specyficznej dostawy towarów będą płatnikami VAT. Na fakturze VAT jako sprzedawca widnieć powinien podatnik VAT (dłużnik). Fakturę wystawia płatnik VAT, tzn. organ egzekucyjny przy egzekucji administracyjnej albo komornik przy egzekucji sądowej.
[Art. 106c ustawy o VAT]Faktury dokumentujące dostawę towarów, o której mowa w art. 18, z tytułu której na dłużniku ciąży obowiązek podatkowy, wystawiają w imieniu i na rzecz dłużnika:
1) organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
2) komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Faktura VAT wystawiana przez płatnika VAT powinna zawierać nazwę i adres organu egzekucyjnego lub imię i nazwisko komornika sądowego oraz jego adres, a w miejscu określonym dla podatnika – imię i nazwisko lub nazwę dłużnika oraz jego adres (art. 106e ust. 1 pkt 20 ustawy o VAT).
Płatnik VAT wystawia fakturę VAT w trzech egzemplarzach, z których jeden jest wydawany nabywcy, drugi – podmiot ją wystawiający pozostawia w swojej dokumentacji, a trzeci – przekazuje dłużnikowi (art. 106g ust. 2 ustawy o VAT).
Obowiązki ewidencyjne podatnika VAT
Sprzedaż towarów przeprowadzona przez płatnika VAT w ramach egzekucji administracyjnej lub sądowej powinna być wykazana przez podatnika VAT (dłużnika) w składanej przez niego deklaracji podatkowej. Sprzedaż ta wykazana musi być również w prowadzonych przez podatnika VAT rejestrach sprzedaży oraz w ewidencji środków trwałych, oczywiście jeżeli sprzedaż egzekucyjna dotyczyła środka trwałego.
Płatnik VAT w orzecznictwie sądów administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości UE
Wyrok WSA we Wrocławiu z 05.06.2007 r., I SA/Wr 385/07:
Wnioskodawca wniósł o wyjaśnienie, czy komornik sądowy jest obowiązany do obliczenia i poboru podatku od towarów i usług jako płatnik przy sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości, czy też obowiązek ten spoczywa na sądzie jako organie egzekucyjnym. Przedstawiając własne stanowisko w sprawie, wnioskodawca wskazał, że komornik sądowy nie jest uprawniony ani zobowiązany do poboru i odprowadzania podatku od towarów i usług. Obowiązek ten spoczywa na sądzie.
W uzasadnieniu do powyższego wyroku WSA we Wrocławiu przedstawił następujące zapatrywanie:
(…) komornik sądowy jest zobowiązany do obliczenia i poboru podatku od towarów i usług w przypadku egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości zgodnie z art. 18 ustawy o podatku od towarów i usług. Nie znajduje natomiast usprawiedliwionych podstaw twierdzenie skarżącego odnośnie uznania za zobowiązanego do obliczenia i poboru podatku sądu jako organu egzekucyjnego. Nałożenie na sąd obowiązków w zakresie prawa podatkowego winno odbywać się na podstawie i w granicach określonych ustawowo. Podstawy takiej nie daje ani art. 18 ustawy o podatku od towarów i usług ani żaden inny przepis tej ustawy.
Wyrok TSUE z 26.03.2015 r., C-499/13:
Artykuły 9, 193 i art. 199 ust. 1 lit. g) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one przepisowi prawa krajowego, takiemu jak będący przedmiotem postępowania głównego, który w ramach sprzedaży nieruchomości w trybie egzekucji nakłada na płatnika, czyli komornika sądowego, który dokonał tej sprzedaży, obowiązek obliczenia, pobrania i zapłaty podatku od wartości dodanej od kwoty uzyskanej z owej transakcji w wymaganym terminie.
Zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się ona przepisowi prawa krajowego, takiemu jak będący przedmiotem postępowania głównego, na podstawie którego komornik sądowy odpowiada całym swoim majątkiem za kwotę podatku od wartości dodanej od kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości dokonanej w trybie egzekucji, w wypadku gdy nie wykona on obowiązku pobrania i wpłacenia tego podatku, pod warunkiem że dany komornik sądowy faktycznie posiada wszelkie instrumenty prawne w celu wykonania tego obowiązku, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.
Wyrok TK z 04.11.2010 r., P 44/07:
Art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nakłada na komorników sądowych obowiązki płatnika podatku od dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, polegającej na sprzedaży nieruchomości będącej własnością dłużnika, jest zgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Partner w Szymała Zaremba Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Sp. p. Wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu. Specjalizacje: prawo podatkowe, postępowanie podatkowe, prawo karne skarbowe, postępowanie sądowoadministracyjne, egzekucja administracyjna.
✉ msz@szymalazaremba.pl
- Ewidencja IP Box - 12/04/2023
- Opłata od skargi kasacyjnej do NSA - 27/03/2023
- Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o. - 14/02/2023